Ky ishte padyshim një fillim që premtoi konfuzion, pasiguri, dramë politike dhe pyetje të panumërta nëse Maqedonia hipi në trenin evropian apo i iku përsëri.
“Në emër të qytetarëve dhe të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, është një nder i jashtëzakonshëm për mua që të kem mundësinë që në gjuhën time amtare maqedonase t’i drejtohem konferencës së shumëpritur dhe të merituar ndërqeveritare të sotme me të cilën hapim negociatat për anëtarësimin e plotë të Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian. Me këtë konferencë ndërqeveritare, Maqedonia e Veriut fillon fazën e fundit të rrugës së saj të gjatë drejt anëtarësimit të plotë në Bashkimin Evropian. Dita e sotme për ne është historike. Ta gëzojmë fillimin e negociatave të anëtarësimit”.
Ky është një fragment i shkurtër nga fjalimi triumfal i kryeministrit Dimitar Kovaçevski më 19 korrik 2022 në Bruksel. Një fjalim i cili transmeton dezinformata se negociatat kanë filluar.
Atë ditë skena e Brukselit ishte vendosur për një festë madhështore. Personazhe të qeshur, kostume të ndritshme, gazetarë kureshtarë, eufori si për mikpritësit ashtu edhe për të ftuarit. Pas dekadash pritjeje, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria po nisin negociatat për anëtarësimin në BE.
Me çfarë ngjyre duhet të nënvizojmë lajmin e madh? Me të kuqe apo me të gjelbër? False apo true, siç do të thonin miqtë tanë perëndimorë që kanë vite që luajnë valle me ballkanasit, herë në ritmin për të tërhequr partnerin e herë për ta larguar. Garancia që morëm në atë 19 korrik ishte se partnerët më në fund ishin në një përqafim të ngushtë derisa lidhja u zyrtarizua përfundimisht.
“Më vjen mirë që çështjet dypalëshe që nuk kanë të bëjnë drejtpërdrejt me ligjin e BE-së dhe kriteret e Kopenhagës për anëtarësim nuk do të diskutohen gjatë negociatave, siç e konfirmoi pa mëdyshje presidentja Von der Leyen në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë së Veriut para të gjithë deputetëve tanë dhe mbarë opinionit tonë”, tha me atë rast Kovaçevski.
Ai në fakt u përpoq të thoshte se Bullgaria nuk mund të na bëjë më asgjë dhe se përveç të ashtuquajturit Kriteret e Kopenhagës që vlejnë për të gjitha vendet, Maqedonisë nuk i janë ofruar kushte tjera në procesin e negociatave. E cila, natyrisht, nuk është e vërtetë, madje përmban dezinformata.
Për hir të vërtetës, këtë qëndrim e ka nxitur vetë kryesia e Bashkimit Evropian, ndoshta me synimin për të avancuar me frymë pozitive në Shkup. “Çfarë momenti historik! Sot, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut nisin negociatat me Bashkimin Evropian dhe kam kënaqësinë që jam këtu me ju. Ky është një sukses i rëndësishëm për ju dhe suksesin e qytetarëve tuaj”, tha presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, duke mbështetur me vetëdije narrativën e rreme për negociatat që kanë nisur.
Parashikimi i Kovaçevskit
Natyrisht, ajo që Qeveria la jashtë mesazheve publike, për të mos prishur atmosferën festive, është se pasi Bullgaria arriti të fuste shumicën e kërkesave dypalëshe në kuadrin e negociatave, nga i ashtuquajturi “Propozimi francez”, në një seancë të jashtëzakonshme më 18 korrik, Këshilli i BE-së e pranoi zyrtarisht atë tekst të kornizës negociuese. Kushti, i cili gjendet në konkluzionet zyrtare të Këshillit të BE-së nga 18 korriku, me të cilin Bullgaria dha pëlqimin, është që Maqedonia e Veriut të bëjë ndryshime dhe plotësime në Kushtetutën e saj.
Dhe nëse kushti nuk plotësohet, procesi mund të ndalet.
I shpejtuar dhe këmbëngulës siç ka dëshmuar se është në politikë, kryeministri maqedonas Kovaçevski menjëherë ka njoftuar se në cilin vit do të hyjmë në Bashkimin Evropian. “Maqedonia e Veriut, përmes punës intensive dhe të përkushtuar, synon të jetë plotësisht e përgatitur për të marrë përsipër detyrimet e anëtarësimit në BE deri në fund të vitit 2030, në mënyrë që të bëhet anëtare e BE-së deri në fillimin e periudhës së ardhshme buxhetore të BE-së”, tha ai, duke renditur kështu një hallkë tjetër në zinxhirin e (dez)informatave.
Ky ishte padyshim një fillim që premtoi konfuzion, pasiguri, dramë politike dhe pyetje të panumërta nëse Maqedonia hipi në trenin evropian apo i iku përsëri sepse opozita e bëri të qartë se nuk do të votonte për ndryshimet kushtetuese, kurse pa opozitën nuk do të kishte 80 votat e nevojshme në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Burimi: vlada.mk
Vetë pyetja e ndau publikun në dy blloqe ku secili tregon dhe propagandon të vërtetën e tij. Publiku proqeveritar është “ushqyer” me narrativën se negociatat kanë nisur dhe se duke e mohuar këtë fakt, opozita kërkon të minimizojë suksesin e qeverisë. Opozita dhe ekspertët që janë pjesë e orbitës së saj po zgjerojnë të çarat në atë narrativë duke i thënë publikut se negociatat janë të kushtëzuara me një ndryshim të Kushtetutës që nuk mund të zbatohet sepse nuk do ta mbështesin.
Në një intervistë të fundit, madje edhe zëvendëskryeministri Mariçiq thotë se vetë procesi i anëtarësimit në BE është kompleks dhe me shumë detaje, duke shtuar dhe vlerësuar më tej se kjo e bën procesin të ndjeshëm ndaj dezinformatave. Por ai vuri në dukje burimin e dezinformimit në anën tjetër. “Dhe Maqedonia e Veriut nuk është vendi i parë që është përballur me këtë luftë kundër dezinformatave në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Edhe në vende të tjera ka pasur edhe dezinformata, paragjykime dhe gjysmëinformata, të cilat kanë të bëjnë para së gjithash me atë se si do të ndryshojë përditshmëria kur vendi të hyjë në Bashkimin Evropian”, thotë Mariçiq.
Por këto kualifikime të zëvendëskryeministrit janë pikërisht formulime që duhet t’i drejtohen qeverisë, sepse dezinformimi kryesor duket se po del nga “Ilindenska”. Sepse deklaratat se ndryshimet kushtetuese do të mundësojnë përfundimin e konferencës ndërqeveritare nga 19 korriku apo se do të mbahet një konferencë e re ndërqeveritare për vazhdimin e negociatave, në thelb nënkuptojnë se nëse nuk ndodhin ndryshimet kushtetuese, nuk do të ketë negociata. Ose me fjalë të tjera, tani nuk ka negociata, por ka një proces përgatitor, një vrapim kondicioni për t’u nxehur rreth startit, në mënyrë që më pas të hyjmë të përgatitur në maratonë.
Në të njëjtën intervistë, Mariçiq, duke përhapur tezën se Qeveria është viktimë e dezinformatave për procesin e negociatave, në mënyrë kategorike e hedh topin në fushën e opozitës. Fatkeqësisht, thotë ai, kemi të bëjmë me çështje edhe më të vështira, çështje sensibile, të cilat kanë të bëjnë me identitetin dhe temat që kanë të bëjnë me Kushtetutën tonë, sistemin tonë juridik dhe mënyrën e funksionimit të shtetit.
“Dhe kjo është arsyeja pse është kaq e ndjeshme ndaj dezinformimit (shteti), prandaj është kaq e vështirë ta luftosh atë. Ne si qeveri kemi thënë tashmë, para së gjithash që në fillim, sepse ishte pyetja gjatë gjithë kohës, “Cila është data?”, “Ku është data?”, “Cila është data e fillimit të negociatave”? Ajo datë është 19 korriku 2022 dhe ne e përsërisim atë në të gjitha rastet”, thotë Mariçiq.
Ky qëndrim, i ndjekur nga një mesazh kategorik se negociatat kanë filluar, pa dyshime apo rezerva, nxjerr në pah qartë dezinformimin me të cilin qeveria do të ndërtojë qëndrimin e saj deri në aktin e votimit të ndryshimeve kushtetuese. Por epilogu mund të shpërthejë flluskën e fryrë të pritjeve dhe premtimeve.
Ekspertët janë skeptikë
Se Maqedonia një ditë zgjohet në një mjedis politik me diell kur bëhet fjalë për negociatat me BE-në, dhe një ditë tjetër në një të errët, tregon edhe kërkesa e opozitës VMRO-DPMNE për falje nga Kovaçevski sepse, siç thanë ata, ai kishte gënjeur se negociatat kinse kishin filluar. Kovaçevski ka gënjyer se negociatat kanë filluar, por në fakt i ka ngecur negociatat dhe ka lejuar që Maqedonia të bllokohet”, ka akuzuar kjo parti.
Skeptik është edhe ish-zëvendëskryeministri për Çështje Evropiane, Nikola Dimitrov. “Duhet të jemi të sinqertë me qytetarët maqedonas. Aktualisht nuk ka tren për në BE. Aktualisht edhe binarët janë zhvendosur. Nuk ka ofertë, nuk ka kornizë kohore dhe në këtë kuptim shpërblimi është i zbehtë. Ndryshimet kushtetuese nuk janë i vetmi problem. Ne e dimë se kthesa e ardhshme e gjembave dhe e pengesave do të jetë Komisioni Historik. Dhe pritjet e Sofjes për të parë rezultate që do t’i sjellin dobi”, tha Dimitrov në një intervistë të fundit në Sitel, duke vlerësuar se “qeveria ka bërë një llogari pa shitës” dhe se ka mashtruar miqtë e shtetit.
Në fakt, nuk ka nevojë të kërkojmë më tej për deklarata që do të konfirmojnë konstatimin se ka një mosmarrëveshje të thellë nëse Maqedonia aktualisht është duke negociuar me Bashkimin Evropian apo jo. Nëse do të kishte negociata tani, tema do të ishin reformat në vend për të arritur standardet evropiane, dhe jo çështja nëse realisht kanë filluar negociatat dhe nëse amendamentet kushtetuese do të kenë sukses që janë kusht për vazhdimin e tyre.
Ose siç analizon për Res publika, Malinka Ristevska Jordanova, veterane në vëzhgimin e procesit të anëtarësimit të Maqedonisë në BE, qëndrimi i Qeverisë ndaj negociatave është taktikë “salami”. “Salami (një paketë politike që vështirë të gëlltitet menjëherë) pritet në feta të holla për të ndarë dhe thyer rezistencën”, thotë ajo, duke aluduar për ndryshimet kushtetuese të kërkuara.
Hendeku mes Qeverisë, opozitës dhe pjesës së ekspertëve lidhur me këtë çështje është aq i thellë sa sjell pasiguri dhe rezistencë në opinion ndaj ndryshimeve kushtetuese.
Analiza e publikuar së fundi e opinionit publik nga Instituti për Demokraci dhe “Konrad Adenauer” tregoi se dy të tretat e numrit të përgjithshëm të të anketuarve (65%) nuk pajtohen me ndryshimet kushtetuese, me 80% prej tyre që janë maqedonas etnikë.
Mjegulla nga shampanja
E përderisa deklaratat politike kalojnë nga një ekstrem në tjetrin, pra qeveria pretendon se negociatat kanë filluar ndërsa opozita jo, Dragan Tilev, këshilltar shtetëror për çështje evropiane, i ka sqaruar pjesërisht gjërat. “A kanë filluar negociatat e anëtarësimit?” Po, nga pikëpamja formale juridike, negociatat për anëtarësim ndërmjet Bashkimit Evropian dhe Republikës së Maqedonisë së Veriut filluan zyrtarisht më 19 korrik 2022”, ka shkruar ai në një rubrikë. „Por realisht do të fillojnë vetëm pasi të zbatohen ndryshimet kushtetuese”, shton Tilev.
Ose për ta thënë më thjeshtë, ajo që dukej e turbullt dhe mjegullt për shkak të shampanjës me flluska të 19 korrikut mori fotografinë më të qartë në muajt në vijim. Ose Maqedonia do t’i përfshijë bullgarët në Kushtetutë ose në të njëjtat gota në të cilat shampanja shkëlqente, në nëntor Maqedonisë mund t’i serviret një lëng gërryes në vend të ujit në rrugën drejt Bashkimit, gjë që mund të shkaktojë një koma klinike procesit të negociatave.
Ndërkohë, marrëdhëniet mes Maqedonisë dhe Bullgarisë nuk pasqyrojnë një rrjedhë pozitive të ngjarjeve, siç do të pasonte një lajm kaq i madh që keqkuptimet janë zgjidhur dhe vetoja është hequr. Përkundrazi, jemi dëshmitarë të një përshkallëzimi, pra provokime të shpeshta nga pala bullgare dhe kundërreagime nga ana jonë. Fillimisht ishte djegia e qendrës kulturore bullgare në Manastir “Ivan Mihailov”, pastaj përleshja në të cilën u rrah Hristijan Pendikov dhe tani fshirja e qendrës kulturore bullgare “Ivan Mihailov” nga Regjistri Qendror. Nuk ka dyshim se këto zhvillime janë shkaktuar nga korniza e negociatave dhe nervozizmi në rritje se Sofja sërish do të qëndrojë pengesë e rrugës së Maqedonisë në rrugëtimin e saj drejt Bashkimit Evropian.
Në një moment, pas rastit Pendikov dhe një refuzimi banal të një shfaqjeje teatrale bullgare, presidenti bullgar Rumen Radev doli me një kërcënim të hapur: “Nëse vazhdojnë të bllokojnë çdo gjë që është bullgare, vetë maqedonasit po i bllokojnë vetes hyrjen në BE. Dhe kjo duhet të jetë kategorikisht e qartë për ta”, deklaroi presidenti bullgar.
Janë pikërisht këto deklarata që ngjallin dyshime nëse negociatat me BE-në kanë nisur me kapacitet të plotë dhe nëse ato do të vazhdojnë të zhvillohen pa ndërhyrjen e Bullgarisë. Kjo retorikë kërcënuese e Sofjes po ecën me shpejtësinë e dritës drejt Shkupit dhe po përhap pesimizëm dhe pasiguri të shtuar.
Teksti është pjesë e iniciativës “Histori nga rajoni” që zbatohet nga Res Publica i Instituti për Studime të Komunikimit nga Maqedonia, në bashkëpunim me partnerët nga Mali i Zi (PCNEN), Kosova (Sbunker), Serbia (Autonomija), Shqipëria (Exit), dhe Bosnja dhe Hercegovina (Analiziraj.ba), në kuadër të projektit “Përdorimi i gazetarisë së bazuar në fakte për të rritur ndërgjegjësimin dhe për të luftuar dezinformimin në hapësirën mediatike në Maqedoninë e Veriut” me mbështetjen e Ambasadës Britanike në Shkup.
