Entuziazmi në muajt e parë të këtij viti lidhur me vaksinimin masiv në Serbi ishte i tillë saqë në muajin mars, Serbia ishte madje e para ndër vendet evropiane për sa i përket numrit të atyre që morën dozën e dytë për milion banorë. Tetë muaj më vonë, u vaksinua më pak se gjysma e popullsisë së përgjithshme, ndërsa Serbia përsëri arriti në vendin e parë në Evropë dhe vendin e katërt në botë!) – këtë herë, për fat të keq, sipas numrit të të infektuarve rishtas me COVID-19 për milion banorë.
“Thjesht, e pabesueshme. Pronari dhe redaktori i një media të vogël bëri audio regjistrime duke ftuar bashkëqytetarët e tij që të vaksinoheshin. Reagimet ishin më shumë se negative. Ai madje mbeti edhe pa disa reklamues. Ky njeri vendosi ta ndërpresë fushatën”, thuhej në cicërimën e një gazetari të mirënjohur serb që lexova kohët e fundit.
Më vonë zbulova edhe këtë detaj: pronarit të asaj radio iu tha nga reklamuesit e zemëruar se ata nuk do të reklamonin më në një “radio të regjimit”!
Sa për fillim, kjo është diçka krejtësisht e re. Deri më tani, e dija se disa media kryesisht lokale në Serbi kanë mbijetuar për vite me radhë sepse reklamuesit i shmangnin ato në një masë të madhe, gjithmonë me të njëjtën arsye – ato nuk janë të regjimit. Disa duan të pranojnë në besim se kjo nuk ka të bëjë me qëndrimin e tij ndaj mediumit në fjalë, dhe pastaj zakonisht vijon klasika e vërtetë – e di ti, unë duhet të shpëtoj biznesin, e di se çfarë njerëzish janë Ata...
Ky reagim i reklamuesve vendas mund të mashtrojë lehtësisht të painformuarit. Gjegjësisht, është e vështirë për ata që nuk duan të reklamohen në një “radio të afërt me regjimin”, të tillë si disa përkrahës të Xhilas, Jeremiç, Obradoviç ose dikujt tjetër nga opozita shumëngjyrëshe serbe – mendoj, edhe nëse janë, cili është probabiliteti se do të lavdëroheshin para dikujt dhe rrjedhimisht të ndëshkonin në mënyrë demonstrative mediat, sipas tyre, të afërta me regjimin?
Nëse ata nuk janë përkrahës të opozitës, por përkundrazi – të regjimit, a jemi dëshmitarë të një rebelimi të qetë dhe pa dyshim lokal kundër të njëjtit regjim? Aq më tepër sepse vaksinimi është diçka që regjimi – zyrtarisht! – e promovon dhe inkurajon. Nga ku, të supozojmë – përkrahësit e regjimit, aq guxim që në mënyrë gjysmë të hapur – dhe poashtu pa frikë për biznesin e tyre – të vënë në pikëpyetje jo aq shumë atë që avokon regjimi, por atë që avokon vetë personifikimi i adhuruar personalisht i atij regjimi.
Paradoksalisht, frikën këtu e ndien ai që ka besuar në qëllimet e vërteta të regjimit në lidhje me domosdoshmërinë e vaksinimit dhe i cili ka vendosur të kontribuojë sa më shumë në atë fushatë. Dhe tani ai është i shqetësuar për të ardhmen e radios së tij – meqë ra fjala, media shumë më të mëdhe se ajo e tij gjithashtu promovojnë vaksinimin, por ai nuk ka dëgjuar se ndonjë prej tyre është duke vuajtur apo është etiketuar – por ai gjithashtu duhet të shqetësohet për diçka shumë më të rëndësishme: çfarë dëmi do t’i bëhet atij dhe të tjerëve nga ana e kundërshtarëve të shumtë të vaksinimit, përfshi personat që tërhoqën reklamat duke e quajtur atë një media të afërt me regjimin. Dhe natyrisht se janë thënë edhe shumë epitete të tjera dhe të gjitha në lidhje me vaksinën dhe vaksinimin.
Kush mbijeton do të dëshmojë
Nuk dihet kur e gjithë kjo i ndodhi pronarit të përmendur të radios lokale, por në shtator të vitit 2021, kur është shkruar ky tekst, përshtypja e përgjithshme ishte se nuk do të ishte e mundur të arrihej përqindja (mbi 80%) e vaksinimit të nevojshëm për të fituar imunitetin kolektiv. Rezistenca ndaj vaksinave dhe (ose) hezitimi, së bashku me një mori dizinformatash rreth vaksinave që gëlltiten në mënyrë jo kritike dhe përhapen pa pushim, janë pengesat më të mëdha për arritjen e këtij qëllimi. Megjithatë, as shteti nuk po aktivizon veten për t’i trajtuar këto pengesa më seriozisht.
Që nga janari i këtij viti, kur filloi vaksinimi masiv në Serbi, i ndjekur nga një fushatë e madhe, stoqe të mëdha vaksinash, thirrje për qytetarët nga të gjitha anët që të vaksinohen, politikanët që marrin dozën e tyre para kamerave, e gjithë kjo çoi në faktin që në muajin mars të ishim madje të parët ndër vendet evropiane përsa i përket numrit të atyre që morën dozën e dytë për milion banorë. Mjerisht, pas tetë muajsh, u arrit vetëm në 40% të popullsisë së vaksinuar, por edhe një valë e re, madje edhe më shkatërruese e infeksionit që i solli Serbisë një “titull” të ri evropian – këtë herë, për fat të keq, për sa i përket numrit të infektimeve të reja me COVID-19 për milion banorë. Madje rekorde të zeza për numrin e vdekjeve: në fund të shtatorit, në bazë ditore kishte mbi 40 raste vdekjesh.
Në fund të fundit, pyetja që shtrohet nuk është nëse shteti mund të kishte bërë më shumë, por – pse nuk bëri. Dhe në atë kuptim – kur shteti hoqi dorë nga ideja e arritjes së imunitetit kolektiv përmes vaksinimit, tashmë duket se po zgjedh të arrijë atë qëllim në mënyrë të natyrshme, duke infektuar popullatën?
Si ka mundur të besojë ky pronari i radios lokale atëkohë, dhe nuk është i vetmi, në qëllimin e vërtetë të shtetit sa i përket vaksinimit dhe synimit të sinqertë për të pamundësuar dhe parandaluar vrullin e mëtejshëm të virusit me anë të imunizimit më masiv? Ndoshta nuk e ka pasur të nevojshme që të shihte se si vaksinohen përfaqësuesit e shtetit – mirë, disa menjëherë, disa duke u vaksinuar vonë – sesi ata blejnë miliona vaksina nga të gjitha pjesët e botës, si i ftojnë qytetarët për vaksinim dhe më pas personazhet e famshëm e përsërisin atë thirrje në një seri videosh. Sa patë filluar me premisën se vaksina deri më tani ka qenë arma më e suksesshme në kapërcimin e të gjitha llojeve të sëmundjeve. Ndoshta ka menduar – çfarë do të kishte ndodhur nëse në vitin 1972 shumë njerëz do ta kishin vënë në dyshim përmbajtjen e vaksinës kur shpërtheu variola?
Me siguri për këto, tani 18 muaj, ai vuri re, le ta quajmë kështu, mungesën e kompromisit në luftën e promovuar të shtetit kundër koronavirusit. Ai ende kujton, si të gjithë të tjerët, ora policore e vitit të kaluar, mbyllja totale e të moshuarve dhe masat drastike të vendosura nga shteti, madje në rrethana me numër shumë më të vogël të të infektuarve dhe të vdekurve se sot, por prapëseprapë për shkak të zgjedhjeve qershorin e kaluar, u shpall fitorja ndaj koronavirusit dhe gjithçka pak a shumë, shpejt dhe më mirë u kthye jeta në një lloj normaliteti. Kjo u mbështet nga të dhënat zyrtare të favorshme për numrin e të infektuarve dhe të vdekurve, të cilët, siç na tregoi zbulimi i gazetarit, doli të ishin të manipuluara. Në të vërtetë, këto shifra kishin qenë shumë më të larta.
Pas kësaj, ai ndoshta nuk e mori as për të mirëqenë – ai shumëzoi, mbledhi dhe zbriti, dhe gjithmonë do të dilte me numra aspak inkurajues.
Burimi: kirill_makarov / Shutterstock.com
Ai mund të jetë dorëzuar në mënyrë naive ndaj bindjes për rëndësinë e pluralizmit dhe më pas faktit që të gjitha mediat në Serbi kanë një politikë redaktuese të pavarur, kështu që ai nuk iu referua faktit që mediat që janë me të vërtetë të afërta me regjimin, ndryshe nga ai, raportojnë shum pak rreth vaksinimit, thonë diçka në favor të tyre, ndërsa ofrojnë shumë hapësirë për këdo që kalon pranë redaksisë dhe ka diçka për të thënë në lidhje me konspiracionin për virusin, për përmbajtjen dhe qëllimin e vërtetë të vaksinës dhe shumë thashethemesh të tjera.
Kur filloi vaksinimi masiv i qytetarëve në fillim të këtij viti, pronari i asaj radio vetëm mund të vëzhgonte sesi numri i të vaksinuarve po rritet dita ditës. Epo, në fillim të vitit, askush në botë nuk ishte i barabartë me ne, kur shikonin radhët e gjata të tanëve, radhët e qytetarëve nga rajoni, të gjithë duke pritur për një injektim në krah. Të paktën, për këtë ka kontribuar edhe vetë ai. Dhe kur, edhe pas tetë muajsh, numri i qytetarëve të vaksinuar nuk kalonte 50% (numri i të rriturve të vaksinuar është mbi 50%), dhe ata që jo vetëm e refuzojnë atë, por edhe të tjerët duke i bërë thirrje që papritmas të ndihen të fuqishëm për të qenë në gjendje për të ndëshkuar këdo që është nga ana tjetër, ai pa, në një mënyrë të vështirë, se të paktën lufta e tij e mëtejshme ishte e kotë.
Dhe ai nuk është i vetmi. Shumë, megjithatë, nuk hoqën dorë nga gjithçka dhe u bënë pesimistë për afatin se kur do të vihet murtaja nën kontroll, e të kthehen disa shprehi të vjetra dhe të paktën pamja e një jete normale, për shkak të kërcënimeve dhe të gjitha llojeve të presioneve, por ata thjesht zgjidhën enigmën. Dhe për muaj, zgjidhja e tij u imponua vetëm përmes mesazheve të koduara të lëshuara nga qeveria dhe ekspertët në hijen e saj: Mos llogarisni përsëri në mbyllje totale dhe asnjë masë drakonike, shtrëngim dhe shkelje të Kushtetutës, le të ndodhë çfarë të ndodhë, ekonomia është më e rëndësishme, hej, bëhet fjalë për xhipa, po, njerëzit po vdesin, zyrtarisht 30, 40 e më shumë në ditë, mjaft e trishtueshme, nëse mund të ruani veten dhe të vaksinoheni mirë, nëse jo – në djall. Masat më të rrepta nuk janë një opsion. Kush mbijeton do të dëshmojë.
Dekodimi i mesazheve
Si duken të dekoduara dhe në gjatësinë e tyre intervale mesazhet dhe qëndrimet e shtetit?
Ne mund ta drejtojmë fushatën e vaksinimit në mënyrë më energjike dhe të ndershme, por nuk do të zemërohemi plotësisht kundër kundërshtarëve të vaksinës. Sidomos jo para zgjedhjeve të pranverës. Nëse ata shqetësohen nga thirrja për vaksinim në media në të cilën, për shembull, reklamojnë dhe duan të tërheqin reklamën, epo, të gjithë kanë, të drejtë, të drejtën të kujdesen për paratë dhe interesat e tyre. Prandaj, midis tjerash do të tregojmë dhe bëjmë thirrje për vaksinim, por nuk do t’i prezantojmë askujt, përfitimet e saj, por në të njëjtën kohë do t’i japim dekoratën shtetërore atij që përhap një marrëzi të pakuptueshme në lidhje me vaksinën, vaksinimin, koronavirusin (dhe jo vetëm kaq) sepse ai është një mjek i respektuar… Pak me disa, pak me të tjerët. Për t’i bërë të gjithë të lumtur.
o se nuk kemi ndërmend të heqim dorë, por nga ky vit shkollor do të organizojmë mësim të rregullta në të gjitha shkollat, fëmijët dhe prindërit mezi e prisnin këtë, por ne do të parashikojmë mundësinë e kalimit në lloje alternative të mësimit nëse një numër i caktuar të personave të infektuar shfaqen nëpër klasa. Nxënësit më pas do të kalojnë në mësimin online, ndërsa të tjerët do të mbeten të sigurt. Tani, fakti që ata që kaluan në mësim online do të dalin normalisht në mbrëmje, klube, kafene, koncerte, të gjithë punojnë më normalisht, kështu që ata mund të ekspozohen ndaj virusit dhe më pas ata do ta përhapin atë nëpër shkollë, kur ata vazhdojnë me mësimin me prezencë fizike, kjo sepse në ato mjedise nuk kërkojnë certifikatë vaksinimi.
Ne nuk i kemi miratuar ende, tani do t’i bëjmë, këto ditë deri në Vitin e Ri, vetëm të shohim sa e dëmton rejtingun, dhe tani zgjedhjet, madje nëse janë përputhje me Kushtetutën, sepse ne mbështetemi vetëm në të, do të ketë debatet për këtë në Shtabin e Krizave, dy javët e ardhshme janë vendimtare për thirrjen e Shtabit të Krizave, kjo është arsyeja pse ata janë me nxitim – në fund të fundit, ata punojnë edhe kur nuk takohen. Epo, njerëzit e dinë se çfarë të bëjnë edhe pa ta.
jerëz, vaksinohuni, mbani akoma maska dhe mos shkoni në tubime masive! Përveç kur mbajtja e tyre është e justifikuar dhe e dobishme. Dhe jo, ne nuk do t’ju tregojmë se cilat tubime janë të justifikuara për shtetin – ekonomikisht dhe politikisht – të dobishme, dhe cilat jo – a duhet ne t’ju themi nëse duhet të shkoni në ndeshje, dasma, koncerte, festivale, konferenca, madje edhe në protestë?! Ne kemi prezantuar disa masa, dhe ato janë akoma të vlefshme … prit pak, çfarë po mendoni – çfarë masash?! Epo, ju e dini shumë mirë – të mbani një maskë, veçanërisht në ambiente të mbyllura, të ketë një numër të kufizuar vizitorësh në mjedise të mbyllura… Ata janë akoma në fuqi, natyrisht!
Dhe nëse vizitorët në ato ngjarje nuk mbajnë maskë, është e sigurt sepse besojnë se nuk rrezikojnë askënd. Kjo është arsyeja pse ne vetë rrallë mbajmë maska. Ne besojmë në përgjegjësinë e qytetarëve edhe pa masa shtrënguese edhe pa certifikatë vaksinimi. Të cilën akoma nuk e miratojmë, sepse kemi një plan sekret për të motivuar të rinjtë duke folur për futjen në përdorim të tyre, dhe këtu jemi më të ndjeshëm sa i përket vaksinimit, për të marrë vaksinën. Por ne planifikojmë t’i fusim në përdorim. Me kusht që ata të mos e ulin rejtingun. Dhe mendoj se jo. Dhe nëse rezulton se ato ndikojnë në rejting, atëherë asgjë, të rinjtë do të vaksinohen për shkak të ushëtimit jashtë, ndoshta edhe jo, kurse ne do të vazhdojmë luftën tonë, madje deri më tani e kemi bërë edhe pa certifikatë vaksinimi. Dorëzimi nuk është një opsion.
Megjithë kundërshtarët e vaksinimit dhe fushatat e tyre në mediat kombëtare. Ato që kjo qeveri nuk i kontrollon, mos besoni çfarë shkruhet në Twitter. Epo, nëse të gjitha mediat do të ishin nën kontrollin tonë, do të kishte 100% të vaksinuar në Serbi … Por, fatkeqësisht, ato nuk janë. Mendojmë, jo të gjitha mediat janë nën kontrollin tonë. Por, nëse të gjitha mediat me ndikim do të ishin nën kontrollin tonë, megjithëse ekziston një përshtypje e tillë çdo ditë, qeveria jonë, ah, do të ishte e sigurt. Kështu, ne jetojmë dhe punojmë në pasiguri, sepse të gjithë janë të lirë të pështyjnë qeverinë në programin e tyre, nëse duan, ose të ftojnë kë të duan, madje edhe kundërshtarët më të mëdhenj të vaksinimit, edhe nëse ata janë fituesit e dekoratave më të larta shtetërore.
Ose për të ftuar qytetarët të vaksinohen në programin e tyre. Ne, që jemi zyrtarisht për vaksinim, edhe pse mund të mos duket gjithmonë kështu, nuk mund t’i themi se çfarë do të transmetojë në programin e tij. Ose që, larg qoftë, e cila nuk është aspak demokratike dhe në përputhje me Kushtetutën, të ndëshkojmë ata që nuk mund ta falin për këtë veprim. Ata kanë të drejtë ta bëjnë këtë, ne jemi një shoqëri demokratike, tani mos besoni çfarë thonë raportet e disa organizatave të huaja dhe urrejtëse. Askush nuk e ka detyruar atë. Për të na besuar kaq shumë, kjo është e vërtetë. Ne bëmë pjesën tonë, gjithçka ishte ashtu siç duhet, morëm sa më shumë vaksina, ju ftuam t’i merrni dhe tani gjithçka varet nga ju. Edhe nëse zgjidhni se kujt do t’i besoni dhe, në fund të fundit, nëse doni të jetoni apo jo.
Dy realitete
Në Serbi, për një kohë të gjatë nuk ka pasur vetëm një realitet. Në njërin, qytetarët e vaksinuar, pavarësisht nga dozat e marra, përsëri përballen me rrezikun e infeksionit, duke parë me mosbesim që spitalet kalojnë në “regjimin covid”, shtyjnë operacionet e planifikuara, se si spitalet e sapokrijuara mbushen në kohë rekord, si vdesin të rinjtë, sesi shifrat po bëhen më të zymtë, por edhe sesi, pavarësisht gjithë kësaj, nuk ka gatishmëri për të bërë lëvizje që do t’i ndalonin të gjitha këto të zeza.
Ekziston edhe realiteti tjetër, në të cilin ose mohohet ekzistenca e virusit ose trajtohet si grip i lehtë, ku çdo masë konsiderohet sulm ndaj lirisë së individit, ku ata që mbajnë maska quhen grykë dhe mësues kërcënues që këmbëngulin në maska, ku mohohet efikasiteti i vaksinave, sulmet e ashpra nga ata që mbështesin vaksinimin – mjekë, shkencëtarë, qytetarë, teori që përhapin teori konspirative dhe promovojnë pseudoshkencë, sehir ndaj të vdekurve që janë vaksinuar … Dhe në të njëjtën kohë, padyshim, ata ndihen të fuqishëm. Shifrat u shkojnë për shtati. Ata e dinë që shteti është i vetëdijshëm për këtë, prandaj është kaq i sjellshëm me ta. Zgjedhjet janë këtu, shumë pranë…
Teksti është pjesë e iniciative “Histori nga rajoni” që zbatohet nga Res Publica dhe Instituti për Studime të Komunikimit nga Maqedonia, në bashkëpunim me partnerët nga Mali i Zi (PCNEN), Kroacia (Lupiga), Kosova (Sbunker), Serbia (Autonomija), Slloveni (DKIS), Bosnja dhe Hercegovina (Analiziraj.ba) dhe Greqia (Macropolis), në kuadër të projektit “Bashko pikat: politika të përmirësuara përmes pjesëmarrjes qytetare ” me mbështetjen e Ambasadës Britanike në Shkup.
