Kjo trajtesë e ndarë në pesë pjesë do ta shtjellojë historikun e ndarjes së partive politike në rajonin e Ballkanit. Pjesa e parë dhe e dytë do të analizojnë historikun e ndarjeve në Kosovë, me ç’rast pjesa e parë do të merret vetëm me ndarjen e Vetëvendosjes, duke qenë rasti më i freskët, gjersa pjesa e dytë me ndarjen e partive të tjera në Kosovë. Pjesa e tretë do t’i shqyrtojë ndarjet e partive politike në Shqipëri, e katërta ndarjet e partive në Maqedoni, ndërkohë që pjesa e pestë dhe e fundit do ta përmbledhë ndarjen e partive në Serbi, Mal të Zi, Kroaci dhe Bosnje e Hercegovinë.
Prilli i vitit 1990. Në Maqedoni ka filluar organizimi i partive të para politike si sihariqe të pluralizmit politik. Edhe në mesin e komunitetit shqiptar ndodhë e njëjta gjë. Në Xhepçisht, një fshat afër Tetovës, krijohet Partia e Prosperitetit Demokratik (PPD), e cila do të ishte pjesë e qeverisë në vitet 1992-1998.
Por, fenomeni i ndarjeve të brendshme e preku edhe PPD-në. Tri vite më vonë, një intelektual shqiptar nga Tetova, studiuesi i filozofisë dhe kulturës, Arbën Xhaferi, kthehet nga Prishtina ku vepronte prej pesëmbëdhjetë vitesh për t’u kyçur në jetën politike të vendlindjes. Në kongresin e shkurtit 1994, së bashku me disa elemente radikale brenda PPD-së, me në krye Menduh Thaçin e Rufi Osmanin, Xhaferi e krijon një fraksion brenda partisë. Fraksioni mori mbështetje edhe nga presidenti shqiptar i kohës, Sali Berisha. Fraksioni e akuzonte establishmentin e PPD-së se ishte shitur tek partitë maqedonase dhe kishte tradhëtar interesat kombëtare shqiptare.
Fraksioni i ri do të garonte si listë më vete në zgjedhjet parlamentare të vitit 1998 dhe, ndonëse doli si partia e dytë shqipare, pas PPD-së, u bë pjesë e koalicionit qeverisës me partinë maqedonase VMRO-DPMNE. Fraksioni më pas do të quhej PDSh, Partia Demokratike Shqiptare dhe për njëzet vitet e radhës do të ishte partia e dytë më e fuqishme shqiptare në Maqedoni, ndërkohë që PPD-ja u kthye në një parti të vogël, për ta shpallur shuarjen në vitin 2017. Por, as vetë PDSh-ja më pas nuk i shpëtoi ndarjeve.
Në vitet 2006-2008 PDSh-ja sërish do të hynte në qeveri koalicioni me VMRO-DPMNE-në. Ish-zëvendëskryeministri nga kjo parti, Imer Selmani, në vitin 2008 do ta formonte një parti të re të quajtur “Demokracia e Re” e cila që në zgjedhjet e radhës, më 2011, nuk ia doli t’i merrte as 20 mijë vota dhe kësisoj pesha e saj ishe minore.
Por, dëmin më të madh PDSh-së do t’ia bënte ish-kryetari i Strugës nga kjo parti, Ziadin Sela. Dy vite pasi që u zgjodh kryebashkiak, më 2015, Sela filloi ta akuzonte kryetarin e PDSh-së, Menduh Thaçin, se po e dërgonte partinë drejt greminës me humbjet e njëpasnjëshme dhe se po e mbante atë në kontroll me mjete autoritare. Ai e krijoi Lëvizjen për Reforma në PDSh (LR-PDSh), e cila më 2016 fitoi tri ulëse dhe u riemërtua si “Aleanca për Shqiptarët”, ndërkohë që PDSh-ja mori vetëm 2 deputetë dhe pesë mijë vota më pak se “Aleanca”.
Ndarje ka pasur edhe partia më e madhe shqiptare e shtatëmbëdhjetë viteve të fundit në Maqedoni – Bashkimi Demokratik për Interim (BDI), parti e cila udhëhiqet nga struktura komanduese e ish-Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare (UÇK). Por, ndarjet në këtë parti kanë qenë më pak të dëmshme dhe kjo parti vazhdon të ketë unitet të lartë të brendshëm.
Ish-shefi i Shtabit të Përgjithshëm të UÇK-së dhe nënkryetari i Parlamentit, gjeneral Gëzim Ostreni, së bashku me një deputet tjetër dhe anëtarë të tjerë të BDI-së, në vjeshtën e vitit 2015 vendosën ta braktisin BDI-në dhe ta krijojnë një parti të re të quajtur “Uniteti”. Uniteti në zgjedhjet e vitit 2016 do të garonte në listë të përbashkët me “Aleancën”, por nuk ia doli ta fitonte asnjë deputet. Në anën tjetër, përkundër se më 2016 i mori vetëm 10 deputetë, nga 19 sa i pati më 2014, BDI-ja vazhdon të jetë partia e parë në bllokun shqiptar.
Por, fenomeni i ndarjes së partive politike ka qenë i pranishëm edhe tek blloku maqedonas. Ljubčo Georgievski u bë kryetar i partisë nacionaliste VMRO-DPMNE-së që në moshën 24-vjeçare në vitin 1990. Ai qëndroi për tetë vite në opozitë, ndonëse partia e tij doli si partia e parë. Por, për sa kohë që nuk e kishte siguruar e vetme shumicën e ulëseve, VMRO-ja refuzonte të bënte koalicion me një parti shqiptare.
Por, gjërat ndryshuan në vitin 1998 kur VMRO-ja pranoi të bënte koalicion me PDSh-në e Xhaferit. Ky koalicion i humbi zgjedhjet e vitit 2002, në masë të madhe për shkak të konfliktit të armatosur të vitit 2001 me UÇK-në. Në vitin 2003 u largua nga posti i kryetarit të partisë, por një vit më vonë do të hynte në konflikt me kryetarin e ri, Nikola Gruevskin. Për shumë analistë, ky konflikt erdhi si pasojë e divergjencave ideologjike – me Gruevskin që bënte thirrje për një qasje identitare promaqedone dhe gjeostrategjike properëndimore dhe me Georgievskin që këmbëngulte në politikat identitare probullgare.
Në korrik 2004, Georgievski u largua nga partia që e themeloi dhe udhëhoqi për katërmbëdhjetë vite për ta krijuar VMRO-Partia Popullore, parti e cila asnjëherë më pas nuk ia doli të mirrte as një deputet të vetëm – përjashto vitin 2006 kur mori 6 deputetë dhe 57 mijë vota. Në anën tjetër, VMRO-DPMNE-ja e Gruevskit vazhdoi të ishte partia e parë në Maqedoni edhe në pesë palë zgjedhjet parlamentare që pasuan pas ndarjes.
Partia tjetër maqedonase, Lidhja Socialdemokrate e Maqedonisë (SDSM) – ndonëse pati shumë probleme të brendshme, sidomos në kohën kur Vlado Bučkovski ishte kryetar i partisë – i shpëtoi ndonjë ndarjeje të madhe që do të mund ta trandte bazën e saj elektorale. Një ndarje që ia vlen të përmendet në SDSM është ajo e vitit 2005, kur nga partia doli ish-kryeparlamentari Tito Petkovski, duke e formuar Partinë e Re Socialdemokrate (NSDP). NSDP-ja në zgjedhjet e vitit 2006 mori 6% të votave dhe shtatë mandate deputetësh, duke hyrë pas zgjedhjeve në koalicion me VMRO-në. Më pas, në zgjedhjet e vitit 2008, 2011 dhe 2016 garoi në listën e SDSM-së.
