Artificial intelligence (AI) is rapidly changing the way we live and work. From self-driving cars to virtual assistants, AI is making our lives more convenient and efficient.
AI AI refers to the simulation of artificial intelligence in machines that are programmed to think and learn like humans. This can include tasks such as speech recognition, understanding different languages, decision making and experiential learning.
AI technology is divided into three different categories such as: rule-based systems, machine learning and neural networks. sisteme të bazuara në rregulla, mësim makinerik and rrjete neurale.
The development of AI and machine learning technologies has made it possible for machines to perform tasks that used to be performed exclusively by humans. Thus, this has led to an increase in the automation of routine and repetitive tasks. It has also become more economical for companies to invest in these technologies and replace human labor with machines.
But what does this mean for the job market? What could be the consequences and opportunities, and how will AI affect the labor market?
On one hand, AI has the potential to create new job opportunities. Ndërsa AI merr përsipër, punëtorët do të lirohen për t’u përqendruar në punë më kreative dhe përmbushëse. Për shembull, chatbot-et e fuqizuara nga AI mund të trajtojnë kërkesat e shërbimit ndaj klientit, duke lejuar punonjësit njerëzorë të përqendrohen në detyra më komplekse si zgjidhja e problemeve dhe vendimmarrja.
AI has the potential to replace humans even in some jobs that pose a risk to humans. For example, AI-controlled robots are being used in industries such as manufacturing and construction to perform tasks, such as heavy lifting. Also, AI-controlled drones can be used for hazardous work, such as inspecting pipelines or power lines and for search and rescue operations in hazardous environments.
Në anën tjetër, megjithatë, ekziston potenciali që AI të zëvendësojë punëtorët, pasi shumë punë mund të zëvendësohen, si për shembull futja e të dhënave (data entry), transporti, prodhimi dhe ndërtimtaria, shërbimet e konsumatorit, siguria kibernetike, etj. Për pasojë, kjo mund të rrisë numrin e papunësisë.
Inteligjenca artificiale dhe zëvendësimi i punës njerëzore nga AI nuk është më një koncept futurist. Ai tashmë po ndodh dhe pritet të vazhdojë të zhvillohet me shpejtësi së shpejti.
Tutje, pandemia Covid-19 ka përshpejtuar adoptimin e AI-së dhe automatizimit në shumë industri, pasi kompanive u është dashur të përshtaten me sfidat e paraqitura nga pandemia.
Kalimi në punë në distancë (online) dhe nevoja për distancim fizik, kanë çuar në një kërkesë të shtuar për teknologji që mund të mundësojë komunikim, bashkëpunim dhe automatizim efikas dhe të sigurt në distancë.
Në industri të tilla si shitja me pakicë, logjistika dhe prodhimi, kompanitë i janë drejtuar AI-së dhe automatizimit, për të siguruar vazhdimësinë e operacioneve dhe për të përmbushur kërkesën në rritje për mallra dhe shërbime.
Për shembull, në industrinë e shitjes me pakicë, kompanitë kanë zbatuar chatbot të fuqizuar nga AI dhe asistentë virtualë për të trajtuar pyetjet e shërbimit ndaj klientit dhe porositë në internet, dhe në industrinë e logjistikës kompanitë kanë zbatuar depo të automatizuara dhe drone për dërgimin e paketave.
Pavarësisht nga arsyet që qëndrojnë pas vendimit të kompanive për të zëvendësuar punën njerëzore me AI-në, është e rëndësishme të theksohet se ndikimi i AI-së në tregun e punës nuk do të shpërndahet në mënyrë të barabartë.
Disa industri, si prodhimi dhe transporti, ka të ngjarë të preken më shumë se të tjerat. Për më tepër, punëtorët të cilët posedojnë më pak arsim ose aftësi, mund preken më shumë dhe të humbin vendet e punës.
Asnjë vend nuk do të jetë i imunizuar nga ndikimi i AI-së në tregun e punës, pasi AI është një fenomen global. Megjithatë, shtrirja dhe natyra e ndikimit mund të ndryshojnë në varësi të faktorëve të tillë si: infrastruktura teknologjike e vendit, niveli i arsimimit dhe aftësive të fuqisë punëtore të tij, si dhe politikat dhe rregulloret e qeverisë në lidhje me AI-në.
Vendet që kanë një infrastrukturë të fortë teknologjike, një fuqi punëtore të mirarsimuar dhe të kualifikuar, si dhe politika e rregullore të favorshme në lidhje me AI-në, ka të ngjarë të jenë më të pajisura për të shfrytëzuar përfitimet e AI-së dhe për të zbutur ndikimet e saj negative në tregun e punës.
Inteligjenca artificiale në Kosovë
Kosova, e cila ka një popullsi të madhe të re (me 53% të popullsisë nën moshën 25-vjeçare), mund të përballet me sfida unike kur bëhet fjalë për ndikimin e AI-së në tregun e punës. Një ndikim i mundshëm është se një pjesë e lartë e të rinjve mund të jenë në rrezik të zhvendosjes së punës për shkak të automatizimit.
Me një shkallë të lartë papunësie për të rinjtë (mbi 34%), është thelbësore që qeveria të investojë në programet e arsimit dhe trajnimit për të ndihmuar punëtorët e rinj të fitojnë aftësitë që u nevojiten për t’u përshtatur me tregun në ndryshim të punës. Kjo mund t’i ndihmojë ata të jenë më konkurrues në tregun e punës dhe më pak të cenueshëm ndaj automatizimit.
Një ndikim tjetër i mundshëm është se vendi mund ta ketë të vështirë të tërheqë investime të huaja direkte dhe kompani që mbështeten tek AI dhe automatizimi. Mungesa e punëtorëve të kualifikuar në këto fusha mund ta bëjë të vështirë për Kosovën pjesëmarrjen në ekonominë globale dhe përfitimin nga mundësitë e rritjes që vijnë me zhvillimin dhe përdorimin e AI-së.
Në aspektin pozitiv, vendi mund të ketë një mundësi për të zhvilluar industrinë dhe kompanitë e veta të AI-së. Sektori i Teknologjisë Informative (TI-së) në Kosovë është në rritje vitet e fundit dhe popullsia e re dhe e arsimuar ka qenë një forcë shtytëse pas rritjes së sektorit të TI-së.
Për të zbutur efektet negative të AI-së në tregun e punës, është thelbësore që Kosova të investojë në programe edukimi dhe trajnimi për t’i ndihmuar të rinjtë të fitojnë aftësitë që u nevojiten për t’u përshtatur me tregun në ndryshim të punës.
Sa i përket arsimit parauniversitar, futja e koncepteve bazë të AI-së, si algoritmet, mësimi i makinerisë dhe analizës së të dhënave, mund të ndihmojë në krijimin e një themeli të fortë për studimet e tjera në këtë fushë. Arsimi parauniversitar, gjithashtu, duhet të fokusohet në mësimdhënien e aftësive për zgjidhjen e problemeve dhe të menduarit kritik, të cilat janë të suksesshme në fushën e AI-së.
Tutje, sa i përket arsimit të lartë, institucionet duhet të nxisin bashkëpunimin midis studentëve, industrisë dhe akademisë, për ta mundësuar ekspozimin e studentëve ndaj zhvillimeve të fundit në AI, qasjen në projektet e botës reale dhe po ashtu t’u ofrohen studentëve mundësi për të mësuarit gjatë gjithë jetës me qëllim që ata të jenë në hap me zhvillimet më të fundit.
Ndikimi i AI-së në tregun e punës është një çështje komplekse që paraqet mundësi dhe sfida. Çelësi për t’i shfrytëzuar përfitimet e AI-së dhe për t’i zbutur efektet e saj negative në tregun e punës është investimi në programet e edukimit dhe trajnimit, që ndihmon punëtorët të fitojnë aftësitë që u nevojiten për t’u përshtatur me tregun në ndryshim të punës.
Artikullin në anglisht e gjeni këtu.
