Një himn për vajin
Duket se qeniet si puna ime që shohin çdo koncept të organizimit të çfarëdoshëm me sy dyshues, më në fund kemi të drejtë ose i jemi afruar asaj që e shohim si të drejtë. Po të shkoj edhe pak më thellë gjithnjë duke ledhatuar egon e rrënimit, mund të mbes fillikat në fushën e anarkisë. Duke e arsyetuar atë që ndodh të shihet nga të tjerët, si diçka e gabueshme. Por kësaj here nuk e kam në mend të shkoj më tutje se kaq dhe nuk e kam ndër mend të ju shqetësoj, duke qenë kundër mendimit tuaj që e mbroni me gjak. Besoj është e mjaftueshme e madje e tepërt ta këndosh psalmin para syve të shkatërrimit. Shenja kimike e lodhjes na është gërryer në ballë. Ta themi atë për të cilën po na djeg shpirti. Ngjarjet e fundit kudo në botë qoftë në terrenin e zjarrtë politik apo në atë religjioz, dëshmojnë epokën dhe kultin e parrëzueshëm të frikës së lashtë trashëguar nga trashëgimtarët e trashëgimtarëve*, e cila e robëron mendjen e njeriut të thjeshtë apo edhe më keq se kaq, e manipulon atë gjithmonë duke shfytëzuar bindjen si mjet. Ajo se çfarë ndodhi në Nicë dhe ajo se çfarë ndodh kudo në botë, qoftë në qafën e një të mituri sirian, qoftë në gjinjët e një gruaje irakiane apo në gjymtyrët e një viktime të mjerë kudo në faqe të dheut, të ngjashme për nga anatomia ideologjike apo egërsia biologjike, është njëra ndër shenjat e shumta se bota po humb ekuilibrin e çfarëdo lirie. Të asaj që na vjen nga jashtë dhe të asaj që e kemi brenda nesh. Jemi të detyruar ta themi këtë. Si pasojë e gjithë kësaj kemi forcën. Si detyrë për ta mbrojtur atë. Ose vetëm njërën prej tyre. Sidoqoftë një liri që është gjithnjë nën pushtetin e kërcënimit dhe për më shumë se kaq, një kërcënimi që nuk e dimë se nga cila anë mund të na qëllojë në kokë, fatkeqësisht nuk i duhet askujt. As dreqit. As birit dhe as mua.
***
Një liri e tillë është një prolog i errët lufte. Një liri të tillë posedojnë kombet e mëdha ndërkohë kombet e vegjël si puna jonë me liritë tona të vogla, rropaten duke ngritur kokën në mënyrë që të shohin atë se çfarë po ndodhë në fushën e lojës. Mbase mund të pajtohemi me mendjet e shëndosha se bota tanimë ka humbur çdo arsye. Dhe sustat shkatërruese në çdo çast, mund të jenë nën pushtetin e gishtërinjëve të pishpirikëve politik. Këtu na vjen natyrshëm një pyetje e dobishme. Por çfarë edhe nëse jemi të vetëdijshëm për këtë. Asgjë hiç. Këtu na vjen natyrshëm një përgjigje tjetër, kësaj radhe e padobishme. Ngase mjerisht edhe vetëdija del të jetë paaftësi për të ndryshuar fytyrën e asaj që është e kundërta e së mirës. Ose edhe vetë ajo, pra vetëdija, është në atë pikë aq sa nuk e duron dot as veten e saj. Duke u ndjerë tmerrësisht e lodhur dhe e panevojshme në mes arës së plleshme të ndjenjave njerëzore me koka të hequra, që flatrojnë në ajrin e bekuar nga perëndi të heshtura.
***
Sado që përpiqem të dal nga honi i paajrosur romantik ku jam katandisur dhe ta shoh lulen në majën e kokës së secilës botë, rrëmbehem nga militantët e kombeve të errëta dhe strukem në qelinë e bugut të vetmisë, duke i dhënë të drejtë pushtetit që vjen nga dhimbja. Do të duhej që ndërgjegja njerëzore të shërohet njëherë e përgjithmonë në mënyrë që parametrat për një jetë të mbarë, më në fund të jenë të besueshme. Por kurrë nuk është e nevojshme ajo që duhet dhe kukamat letrare asnjëherë shpëtimtare. Të ndëshkuar të dridhemi nën hijen e qenieve që e ujisin kopshtin e madh të ligësisë, ne po përjetojmë dëbimin e radhës nga kopsht tjetër i radhës. Në një mënyrë të re. Krejtësisht poshtëruese. Tragjikisht fyese. Mrekullisht moderne.
***
Në fund fare sa për ta bërë një përpjekje të hairit. Diçka që është e përditshme nuk na bën të vuajmë, është punë e mençur kur dimë kujt të ja besojmë vajin e shumë e rëndë kur jehona e saj mbetet e shkretë.
*sipas José Saramagos.
