Më pak se një muaj pas lehtësimit të masave kufizuese, Kosova po përballet me një rritje të papritur të rasteve të infektimit me virusin korona, gjë që aspak nuk i shqetëson kundërshtarët politikë të merren më pak me shëndetin dhe mirëqenien e qytetarëve, dhe më shumë me vazhdimin e përleshjeve politike.
Korona virusi i ri, i cili filloi udhëtimin e tij vdekjeprurës në Kinë në fund të vitit të kaluar, arriti në Kosovë në gjysmën e parë të marsit. Në kohë kur virusi filloi të shkatërrojë imunitetin e kosovarëve, lojërat në prapaskenën politike nisën të shkatërrojnë Qeverinë e sapo zgjedhur, e cila nuk i duroi këto goditje për një kohë të gjatë, kështu që Kosova ndryshoi dy Qeveri gjatë pandemisë së virusit korona. Për fat të mirë, me kohë u shpërndanë në atë mënyrë që Qeveria, e cila ishte e prirë për masa të rrepta, qeverisi në fillim të pandemisë, dhe Qeveria që ishte e prirë për lehtësimin e masave ishte e dyta.
Sistemi shëndetësor i ndarë
Qeveria e Kurtit reagoi shpejt në miratimin e masave kufizuese, për shkak të rritjes së papritur të numrit të të infektuarve komunat e Malishevës, Mitrovicës së Veriut dhe Zveçanit u vunë menjëherë në karantinë. Këtyre qyteteve më vonë ju bashkuan Klina, Vitia, Ferizaj dhe Prishtina, te të cilat numri i të infektuarve rritej me 20 të infektuar në ditë.
Mediat filluan të promovojnë rekomandimet e institucioneve me hashtag #rrinshpi me logon e stacionit televiziv, gjithashtu duke transmetuar përmbajtje edukative – si të parandaloni bartjen e virusit dhe si të mbroni veten dhe të tjerët. Me shembullin e tyre, përfaqësuesit e institucioneve kryesisht theksuan rëndësinë e respektimit të rekomandimeve nga institucionet shëndetësore dhe mbajtjen e distancës gjatë takimeve. Menjëherë u mbyllën kopshtet e fëmijëve, shkollat dhe fakultetet, si dhe kufijtë, kafenetë, restorantet, qendrat tregtare dhe institucionet sportive dhe kulturore, ndërkaq qytetarëve ju kufizua lëvizja. Sipas numrit të parafundit në letërnjoftim, qytetarëve u lejohej të lëvizin në disa periudha kohore prej 90 minutash, në ditë secila me qëllim të blerjes së sendeve ushqimore, maksimumi dy në një veturë. Duke e ditur gjendjen e dobët të institucioneve shëndetësore, ata vendosën masa drastike që ishin të vetmet që mund të parandalonin një rritje të papritur të numrit të rasteve dhe dyndjen në spitalet e papërgatitura. Në fund të fundit, Kosova nuk është shumë e ndryshme nga fqinjët, e saj në këtë drejtim, të cilët gjithashtu nuk shquhen për shëndetësi të shkëlqyer.
Një tipar i veçantë është se në Kosovë, në zonat me shumicë shqiptare pas vitit 1999, institucionet shëndetësore funksionojnë nën patronazhin e autoriteteve të reja në Prishtinë, ndërsa mjekët serbë vazhduan të punojnë në vende më të vogla të banuara nga serbët, dhe nën Ministrinë e Shëndetësisë nga Beogradi. Padyshim që të dy institucionet shëndetësore vuajnë prej vitesh mungesën kronike të pajisjeve mjekësore, në këtë rast pajisje për raste më të rënda të Covid-19. Ministri i Shëndetësisë i Kosovës, Arben Vitija, vendosi shpejtë gjendje të jashtëzakonshme, që nënkupton mbylljen e spitaleve dhe klinikave private për angazhimin e plotë të mjekëve në spitalet shtetërore dhe pranimin vetëm të rasteve urgjente dhe fokus në ata me simptoma të virusit korona që u zbatua nga të dy sistemet, por statistikat e numërimit të rasteve të reja të infeksionit janë bërë veç e veç gjatë gjithë kohës, kështu që kur Ministria e Shëndetësisë e Kosovës publikon statistikat ditore të Covid-19, në ato shifra mungojnë të infektuarit në mjediset serbe. Në anën tjetër, Instituti i Shëndetit Publik në Mitrovicën e Veriut lëshon statistika speciale duke numëruar ekskluzivisht pacientët e tyre.
Ministri Vitija shpejt e informoi publikun se Kosova kishte në dispozicion 142 respiratorë, si në sektorin publik, ashtu edhe në atë privat, me njoftimin se do të arrinin disa dhjetëra të reja si donacion nga organizatat ndërkombëtare. Në të njëjtën kohë, numri i respiratorëve në dispozicion për spitalet nën sistemin serb mbeti nën vellon e misterit. Autoritetet në Qendrën Klinike në Mitrovicën e Veriut njoftuan se kanë respirator të mjaftueshëm, ndërsa përveç një ekzistues në QK Graçanicë, vetëqeverisja lokale siguroi edhe një tjetër. Duke mësuar se tani ata kanë në dispozicion dy respiratorë, rreth 60,000 banorë nga zonat më të vogla serbe në jug të lumit Ibër, të cilat gravitojnë rreth QK-së, të Graçanicës, mund të merrnin frymë lirshëm. Shakatë mënjanë, fat në fatkeqësi është se këta njerëz jetojnë kryesisht në zona rurale, ku nuk ka shumë kontakte dhe vetë puna në këtë periudhë të vitit është reduktuar në punë bujqësore, pra në ambient të hapur.
Rivaliteti i Kryeministrit dhe Presidentit
Në zgjedhjet e parakohshme parlamentare në tetor të vitit 2019, udhëhoqi partia e Albin Kurtit, kryesisht për shkak të betimit për të luftuar korrupsionin me rrënjë të thella, por edhe politikën e reciprocitetit në marrëdhëniet me Serbinë. Sidoqoftë, përqindja e pamjaftueshme e fituesit në zgjedhjet, rezoltoi që negociatat e Vetëvendosjes për formimin e qeverisë së re të Kosovës të zgjatin dy fish më gjatë se që Kryeministri Kurti arriti të qëndrojë në detyrë si udhëheqësi i këtij koalicioni. Pas vetëm 50 ditësh, në mes të gjendjes së jashtëzakonshme për shkak të pandemisë, partnerët e tij të koalicionit nga Partia Demokratike e Kosovës, dhe të gjithë 10 deputetët e Listës Serbe, i kthyen shpinën.
Sipas vendimit të marrë në seancën telefonike, Qeveria e Kosovës ndaloi lëvizjen e qytetarëve dhe automjeteve private nga 24 mars në periudhën nga ora 10 e mëngjesit deri në ora 4 pasdite dhe gjatë natës nga ora 8 e mbrëmjes deri në 6 të mëngjesit ditën tjetër. Mund të shihet se qytetarët pothuajse pa përjashtim respektuan ndalimet dhe rekomandimet. Shumica e tyre mbanin maska mbrojtëse dhe doreza gjatë periudhës së lëvizjes së lejuar, tollovitë, kontaktet, prania e fëmijëve dhe të moshuarve në rrugë u zvogëluan në mënyrë drastike. Periudhat e ndalimit të plotë të lëvizjes dukeshin drithëruese me rrugët e shkreta të qyteteve dhe fshatrave, me ekipe të rralla të gazetarëve që kapën këtë situatë me fotografi dhe incizime. Statistikat e të infektuarve me Covid-19 në fund të qershorit paraqesin mbi 2,000 raste të regjistruara, gati 1,100 të shëruar, por fatkeqësisht edhe mbi 30 raste me epilog fatal. Qendra klinike në Mitrovicën e Veriut herën e fundit nga mesi i qershorit informoi publikun se mbi 100 veta ishin infektuar dhe diçka më pak ishin shëruar, ndërsa dhjetë veta kishin vdekur. Në përgjithësi, krahasuar me vendet e rajonit, numri i rasteve në Kosovë është më i lartë se në Shqipëri dhe Mal të Zi, por disa herë më i ulët se në Maqedoninë Veriore dhe Serbi.
Burimi: europeanwesternbalkans.com
Më të rinjtë tanë në vend se të shkojnë në shkolla filluan të ndjekin mësimin “nga distanca”. Kjo është kur mësuesi në mënyrë të qetë ligjëron njësinë mësimore të përgatitur para kamerës dhe prindërit dalin nga lëkura e tyre para ekraneve të vogla, duke u përpjekur që ti shtyjnë të vegjlit e tyre të ndjekin mësimet me kujdes dhe të shkruajnë gjithçka në kohë. Këto programe janë përgatitur dhe transmetuar madje në organizimin e dy ministrive, sepse në Kosovë ekzistojnë edhe dy sisteme shkollash: njëra i përket Qeverisë së Kosovës, dhe tjetri Qeverisë së Serbisë. Secili prej këtyre dy sistemeve funksionon sipas rregullave të veta, ka programet e veta speciale të shkollës, fillimet dhe mbarimet e viteve të shkollës, pushimet, ditët e punës dhe ditë jo-pune dhe madje Programet televizive “mësimi në distancë”. Sidoqoftë, kur u njoftua mbyllja e shkollave në Kosovë, u mbyllën dhe shkollat serbe edhe pse ato kishin shkollat punuan në Serbi edhe për një javë më tepër.
Duke pasur parasysh që Kosova pësoi humbje prodhimi rreth 300 milion euro në 50 ditët e para, qeveria e Kosovës urgjentisht miratoi një pako fiskale prej rreth 180 milionë euro, për shkak të pagesës së disa kategorive të ndryshme. Përveç kredive të favorshme për kompanitë, ndihma u është paguar punëtorëve në rrezik nga virusi, pranuesve të ndihmës sociale, punëtorëve të kompanive që vuajnë humbje për shkak të rënies së biznesit, atyre që humbën punën për shkak të pandemisë, por edhe të gjithë atyre që arrijnë të nënshkruajnë kontratë pune gjatë kësaj periudhe. Ndihma financiare sigurisht ka ndihmuar familjet më të rrezikuara për momentin, por nuk ndihmon faktin që një numër i madh i njerëzve mund të humbin punët e tyre. Pasojat e kësaj situate në ekonominë lokale sigurisht që do të shihen më qartë deri në fund të vitit.
Rivaliteti midis Kryeministrit Albin Kurti dhe Presidentit Hashim Thaçi, si dhe grindjet e vazhdueshme me partnerin e koalicionit Isa Mustafën, janë kryesisht arsyet e rënies së shpejtë të Qeverisë. Dy ditë pas prezantimit të kufizimit të lëvizjes për shkak të rasteve të para të Covid-19, Kuvendi i Kosovës, miratoi rezolutë me të cilin mandati për negociata me Serbinë hiqet nga kompetenca e Presidentit, dhe i dorëzohet Kuvendit. Siç pritej, presidenti nuk e toleroi këtë me lehtësi, kështu që pati një sërë fyerjesh kundër kryeministrit në Twitter. Presidenti përveç kësaj sfidoi kushtetutshmërinë e kufizimit të lëvizjes së qytetarëve dhe kërkoi që të vendoset gjendje e jashtëzakonshme e cila është në kompetencën e tij, por përkundër mbështetjes së Isa Mustafës, ai nuk mundi të sigurojë shumicën e dy të tretave në parlament, për të vendosur gjendje të jashtëzakonshme. Duke përdorur përsëri Twitter-in, këtë herë ai u bëri thirrje qytetarëve dhe policisë që të mos respektojnë masat e Qeverisë si antikushtetuese (!?). Këtij iu bashkua Ministri i Punëve të Brendshme, Agim Veliu, nga radhët e partisë së Isa Mustafës, i cili u shkarkua nga kryeministri Kurti pavarësisht marrëveshjes së koalicionit me Partinë Demokratike. Përveç kësaj, gjatë mandatit të tij, Albin Kurti zëvendësoi drejtorët e ndërmarrjeve më të mëdha publike, elektroenergjetikës, telekomunikacionit dhe hekurudhave të punësuar në mënyrë partiake, por edhe këshilltarin e tij, gazetarin Shkëlzen Gashi, të cilit nuk ja fali për deklaratën se “disa anëtarë të UÇK-së kryen krime kundër civilëve të pafajshëm serbë”.
Shkarkimi i ministrit Veliu dhe refuzimi i Kurtit për ta hequr pa kusht taksën e 100 përqindëѕhit për mallrat nga Serbia, të cilat do të zhbllokonin negociatat me Beogradin, janë kryesisht arsyet pse Mustafa përfundimisht e rrëzoi Qeverinë. Sidoqoftë, deputetja e Mustafës dhe kryetarja e Kuvendit, Vjosa Osmani, nuk e dha votën e saj për largimin e Kurtit, të cilën partia nuk e fali, kështu që pas shpifjeve të shumta sipas tabloideve lokale, ajo u dëbua nga presidenca. Në vend që pas rënies së Qeverisë, Presidenti të shpërbënte Kuvendin dhe të shpallte zgjedhje të reja, ai, për habi të të gjithëve, i ofroi një mandat të ri partisë së Isa Mustafës dhe Gjykata Kushtetuese, përkundër apelit të Kurtit, vendosi që Thaçi kishte të drejtë dhe se formimi i Qeverisë së re pa zgjedhje është krejtësisht në rregull. Më pak se një muaj më vonë, Prokuroria Speciale për Krimet e Luftës në Hagë njoftoi detajet e aktakuzës së ardhshme kundër Hashim Thaçit dhe shokut të tij të luftës dhe të partisë Kadri Veseli, me çka njoftoi përfundimin e afërt të karrierës së tyre politike.
Rritja e shpejtë e të infektuarve
Nga rastet e para të virusit korona e deri në kulmin e epidemisë në Kosovë kaluan një muaj e gjysmë, kur u regjistrua një kërcim prej 250 të infektuar të rinj dhe 10 të vdekur. Pas kësaj, lakesa filloi të bjerë pak, që është një nga arsyet e vendimit, kësaj radhe të Kryeministrit të ri Avdulah Hoti nga radhët e Partisë Demokratike të Kosovës, për t’i hequr plotësisht masat më 1 qershor. Kufizimet për lëvizjen u hoqën, kafenetë dhe restorantet u hapën, por tubimet masive në ambiente të mbyllura janë të ndaluara. Për shkak të kësaj, ende nuk janë përsëritur zgjedhjet lokale të Kosovës në dy komuna, ndërsa zgjedhjet parlamentare serbe u mbajtën në të gjitha komunat me shumicë serbe, me praninë e OSBE-së dhe sigurinë e policisë së Kosovës.
U ndërpre karantina e detyrueshme dyjavore për ata që hyjnë në Kosovë, kështu që në kufi përsëri po krijohen radhë të gjata, tradicionale sezonale. Kosovarët që punojnë në vendet e Evropës Perëndimore i kalojnë pushimet e tyre verore duke vizituar familjet në Kosovë, dhe si rregull, ata gjithashtu vazhdojnë pushimet verore në bregdetin shqiptar ose malazez. Ky “migrim veror”, i cili zgjat nga qershori deri në shtator, matet me dhjetëra mijëra mysafirë, të cilët janë thelbësorë për ekonominë lokale, por në kohë pandemie gjithashtu mund të kontribuojnë në përhapjen më të shpejtë të virusit.
Më pak se një muaj pas lehtësimit të masave kufizuese, Kosova po përballet me një rritje të befasishme të rasteve me virusin korona, për këtë arsye nuk përjashtohet mundësia e rreptësimit të masave, përsëri. Gjatë muajve të verës, fëmijët në pushim dhe njerëzit me pushime do të rrisin turmat në qytete, gjë që do të ndikojë në përhapjen e virusit, por kjo nuk i shqetëson kundërshtarët politikë të merren më pak me shëndetin dhe mirëqenien e qytetarëve dhe më shumë me përplasjet e vazhdueshme politike.
Këtë vit në Kosovë, listës aktuale të viruseve të pashërueshme u është bashkuar edhe korona, për të cilin ka ende shpresë se shkencëtarët do të gjejnë vaksinë. Për viruset socio-politike, kemi fituar “imunitetin e turmës“, kështu që për ne kjo paraqet një “pranverë” kosovare shumë të zakonshme.
Iniciativa “Tregime nga rajoni“ zbatohet nga Res Publica dhe Instituti për Studime të Komunikimit – IKS (Maqedonia), në bashkëpunim me Institutin për Demokraci dhe Ndërmjetësim (Shqipëri), Analizo.ba (BeH), Рradio KIM (Kosovë), Sbunker (Kosovë) nisma qytetare Ne davimo Beograd“ (Serbi) dhe PCNEN (Mali i Zi).
