Kohë më parë, këngëtarja shumë e njohur nga rajoni Lepa Brena, në një nga këngët e saj kishte kënduar “O Zoti na jep shëndet dhe lumturi”. Megjithëse kanë kaluar më shumë se tre dekada nga kjo këngë, ky refren është veçanërisht i rëndësishëm sot.
Nuk ka shumë parametra, sipas të cilëve një vend me pak më shumë se gjysmë milioni banorë, siç është Mali i Zi, mund të krahasohet me vende që kanë shumë herë më shumë banorë. Prandaj, çdo sukses i popullit të Malit të Zi, përfshirë sportistët, të cilët me arritjet e tyre qëndrojnë krah për krah me më të mirët e botës, e bëjnë atë edhe më të madh dhe më të denjë për respekt. Në muajt e fundit, Mali i Zi, kësaj here për fat të keq, jo për mirë, ka thyer rekorde të shumta, si ato rajonale ashtu edhe globale, kur bëhet fjalë për numrin e pacientëve të sëmurë me koronavirus.
“Korona free, korona svi”
Në mesin e vitit të kaluar, qeveria e mëparshme, pasi shpalli fundin e epidemisë, sepse për gati një muaj nuk ishte regjistruar asnjë rast i ri i infektimit me koronavirus, u përpoq të inkurajojë turistët të vizitojnë vendin. Fushata u zhvillua nën moton destinacion „korona free“ (vend pa koronë). Para se të arrinte qëllimin e planifikuar, u shfaqën raste të reja të infektimit dhe slogani “korona free” (pa koronë), në rrjetet sociale u riformulua në mënyrë cinike në “korona svi” (të gjithë me koronë). Në fund të vitit 2020 dhe në fillim të vitit 2021, numri i rasteve aktive tejkaloi 10 mijë, ndërsa në fillim të muajit arsit ky numër sillet midis tetë dhe nëntë mijë. Mali i Zi gjithashtu ka zënë edhe vendin e dytë famëkeq në botë për sa i përket numrit të njerëzve të infektuar për milion banorë. Kur marrim parasysh edhe numrin e të shtruarve në spitale për 100 mijë banorë, situata nuk është shumë rozë – në Malin e Zi ky numër është 72, kurse në Maqedoni, për shembull, 32. Numri i vdekjeve që nga fillimi i epidemisë tejkaloi një mijë , ndërsa vetëm gjatë muajit shkurt, si pasojë e koronavirusit vdiqën mbi 150 persona. Më 8 mars u thye edhe një rekord famëkeq, kur vdiqën 18 persona.
Megjithëse nuk është e nevojshme të jesh specialist i epidemiologjisë për të kuptuar se kjo është me të vërtetë një luftë për jetë ose vdekje, prapëseprapë fokusi i të gjithë shoqërisë, për më shumë se gjysmë viti ishte përqendruar plotësisht në fushën politike. Në fund të muajit gusht, për herë të parë në 30 vjet, qeveria e Partisë Demokratike të Socialistëve dhe partnerët e koalicionit u mundën në zgjedhje. Kjo shkaktoi negociata me muaj, vonesa (buxheti 2021 nuk u miratua deri në fillim të marsit) dhe, megjithëse jo zyrtarisht, ishte në thelb një gjendje e jashtëzakonshme. Ndërsa të gjithë po shikonin aktorët e shfaqjes politike, pak njerëz vunë re se skenografia nuk ishte në gjendjen më të mirë. Mjekësia në epokën e politikës Kur u bë e qartë se masat e miratuara, të shfuqizuara, të ndryshuara dhe të adaptuara për të luftuar koronavirusin nuk dhanë rezultatet e pritura, duke shtuar kësaj edhe sezonin e ardhshëm turistik në vigjilje, fokusi i interesit publik u zhvendos në blerjen e vaksinave. Turizmi përbën pothuajse një të katërtën e PBB-së së vendit, kurse të ardhurat nga sezoni turistik i vitit të kaluar ishin më të ulëta për 90 përqind marramendëse, gjersa në rajon kjo “rënie” ishte rreth 50 përqind. Nuk është e nevojshme të jesh një epidemiolog ose një ekspert i turizmit për të kuptuar faktin e mëposhtëm – pa imunizim të shpejtë të popullsisë, nuk ka kthim në të vjetrën. Edhe këtë herë, për fat të keq, Mali i Zi nuk e gjeti veten në krye të listës sipas asnjë parametri. Vaksinimi i personelit mjekësor filloi në shkurt dhe vazhdoi në mars me vaksinimin e kategorisë së parë me përparësi – personat në moshë mbi 80 vjeç. Fillimi i mandatit të Ministres së re të Shëndetësisë, Jelena Boroviniq Bojoviq u shënua nga kërkimi i fajtorëve për faktin se ende nuk kishte filluar imunizimi. Sipas qëndrimit të saj, shumë herë të përsëritur, përgjegjësia për ritmin e ngadaltë i takon ish-Ministrit të Shëndetësisë, Kenan Hrapoviq, sepse, siç pretendon ajo, ndër të tjera, ai jo vetëm që nuk siguroi vaksinat në kohë, por edhe nuk iu kishte përgjigjur as porosive elektronike pas interesit fillestar për furnizim me vaksina. Për shkak të dyshimit për punë të pandërgjegjshme, Hrapoviq është gjithashtu nën hetim nga Prokuroria Speciale e Shtetit. Vaksinimi që është në zhvillim e sipër, filloi falë donacioneve nga Serbia dhe Kina, me dy dhe 30 mijë doza. Ndërkohë, janë dorëzuar 5.000 nga 50.000 vaksinat e rëna dakord në negociatat me Rusinë. E gjithë kjo është një arsye shtesë për një akt tjetër në shfaqjen politike ku shumica aktuale karakterizohet si pro-serbe, respektivisht pro-ruse. Kjo nuk do të ndryshojë dhe ndoshta nuk do të ndryshohet nga fakti që qeveria ka zgjatur sanksionet ndaj Rusisë një ditë pas dorëzimit të vaksinave ruse Sputnik V, duke ndjekur kështu politikën e jashtme të BE-së.
Burimi: bbc.com/serbian
Duke marrë parasysh njoftimet e Ministres së Shëndetësisë, më shumë se gjysmë milioni vaksina do të mbërrijnë në Malin e Zi në periudhën e ardhshme, afërsisht 200 mijë kineze “Sinofarm”, 200 mijë ruse “Sputnik V”, kurse janë duke u zhvilluar edhe marrëveshje paraprake për 150 mijë doza të vaksinave “Pfizer”. Sipas informacionit aktualisht të disponueshëm, prodhuesi i fundit i përmendur ka ndaluar prodhimin dhe shpërndarjen globalisht, kështu që nuk mund të flasim për afate më të sakta të dorëzimit. Brenda mekanizmit KOVAKS, priten më shumë se 80 mijë doza të “AstraZeneka”, edhe atë në disa faza. Gjithashtu është duke u negociuar edhe me prodhuesit “Johnson” dhe “Moderna”, por edhe ata janë “në këmbë të qelqta”, dmth ato vështirë se mund të priten gjatë këtij viti.
Planet e imunizimit
Shëndeti nuk ka çmim, por vaksinat kanë. Sidoqoftë, shuma e saktë nuk dihet ende. Buxheti nuk është miratuar deri në fillim të muajit mars, kështu që nuk dihet sa dhe si do të paguhet. Për këtë, më shumë flet fakti se për këtë informacion, interesi i publikut dhe mediave mungoi plotësisht.
Vaksinimi po zbatohet në bazë vullnetare. Për të organizuar më mirë të gjithë procesin, u krijua një faqe interneti ku qytetarët mund të shprehin interesimin e tyre për imunizimin. Në këtë pikë, në fillim të marsit, kanë aplikuar rreth 30 mijë qytetarë. Sidoqoftë, tani për tani është një numër i vogël, sepse nuk ka vaksina të mjaftueshme për të gjithë dhe vetëm kur t’i kemi ato, qytetarët mund të presin më shumë informacion se kur dhe ku mund të vaksinohen.
Dokumenti “Strategjia kombëtare për futjen, shpërndarjen dhe përdorimin e vaksinave kundër KOVID-19” ka përcaktuar kategoritë prioritare për vaksinim – personeli mjekësor, rreth 20 mijë njerëz mbi 80 vjeç, 15 mijë në grupin nga 75 deri në 79 vjeç, 24 mijë banorë të moshës nga 70 deri në 75 vjeç, dhe në grupin e pestë ka pothuajse 50 mijë qytetarë të moshës nga 65 deri në 69 vjeç. Kur të fillojë imunizimi masiv i popullatës së përgjithshme, ai do t’i përfshijë edhe të huajt me qëndrim të përhershëm në Malin e Zi. Ky dokument nuk përfshin marinarët, për të cilët, sipas informacionit aktual, vaksinimi do të jetë një parakusht për hipjen në një anije. Lidhja e Marinarëve të Malit të Zi u bëri thirrje institucioneve kompetente të rishikojnë grupet me përparësi imunizimi, por një marrëveshje përfundimtare nuk u arrit.
Numri i mësipërm i dozave të vaksinave nuk është larg nga ajo që nevojitet për të imunizuar popullsinë malazeze. Sidoqoftë, duke marrë parasysh disa nga prirjet shqetësuese që janë shfaqur në fillim, ka gjasë që mund të ketë një “tepricë” vaksinash. Një hulumtim i kryer në fund të vitit 2020 tregoi se gati 40 përqind e qytetarëve janë të interesuar të marrin vaksinën. Në fillim të marsit, ky numër ishte pak më i lartë, edhe pse ishte vetëm 50 përqind. Ky trend ishte më i dukshëm, veçanërisht duke pasur parasysh faktin shqetësues se në Podgoricë, ku ndodhen Qendra Klinike, Qendra Shëndetësore dhe një numër i klinikave private, për vaksinim kanë aplikuar më pak se 400 punonjës shëndetësorë.
Kjo nuk është hera e parë që ky qëllim vë në dyshim efektivitetin e vaksinave dhe pasojat e tyre potenciale negative. Për shkak të jehonës së ulët të prindërve në thirrjen për vaksinimin e fëmijëve me vaksinë MMR, e cili mbron nga fruthi, shytat dhe rubeola, vendi pothuajse vazhdimisht po përballet me një epidemi të mundshme. Disa vjet më parë, filloi një fushatë për të përmbysur këtë trend, por pa shumë sukses. Madje, as gjobat nuk dhanë rezultate. Vetëm në vitin 2019, pothuajse tre herë më shumë prindër u gjobitën sesa së bashku për periudhën 2013-2017. Gjithsej 140 prindër kishin paguar afërsisht 15.000 euro në emër të gjobës. Në vitin 2014, pothuajse 90 përqind e fëmijëve të lindur në Podgoricë ishin vaksinuar me vaksinë MMR, dhe kjo përqindje e fëmijëve në vitin 2019 ka rënë në pak më shumë se 10 përqind.
Pra, vetëm një në dhjetë fëmijë kanë marrë vaksinën. Nebojsha Kavariq, një pediatër dhe drejtor për shumë vite i Qendrës Shëndetësore në kryeqytet, ku jeton pothuajse një e treta e popullsisë së Malit të Zi, paralajmëron se fakti që nuk kemi një epidemi të fruthit është vetëm një rastësi e pastër dhe se këto katastrofa na parandalojnë të fitojmë imunitet kolektiv me herët. “Mjafton që një fëmijë të arrijë një fazë kur është ngjitëse, katër ditë para fillimit të fruthit dhe katër ditë pas shërimit, të transmetojë dhe do të kemi një epidemi,” tha Kavariq. Çfarë do të nënkuptojë një epidemi e fruthit në mes të një pandemie koronavirusi është e qartë për këdo që di të shtojë dhe zbresë deri në dhjetë, por pyetja është nëse zëri i mjekut është dëgjuar gjatë shfaqjes politike, e cila me shumë gjasë do të ketë edhe akte si në serialet e produksionit bolivudian.
Riorganizimi i masave
Dr. Kavariq, të cilin e përmendëm më lart, mbeti pa punë në Qendrën Shëndetësore pas më shumë se 30 vitesh përvojë pune. Përveç se është mjek, ai është gjithashtu një anëtar i PDS-së që kishte qeverisur së fundmi. Ai është vetëm një nga drejtorët e shtëpive të shëndetit, spitaleve dhe klinikave që u pushuan nga puna pas zgjedhjeve. Të gjithë, për hir të së vërtetës, ishin anëtarë të shquar të koalicionit të shumicës deri në muajin gusht. Nëse situata nuk do të ishte ashtu siç është, shkarkimi i mjekëve me siguri nuk do të kishte shkaktuar kaq shumë shqetësim tek qytetarët. Qeveria e zgjedhur në fillim të dhjetorit premtoi se nuk do të kishte më ndikim politik në miratimin e masave kundër pandemisë, por që do të pyeten “profesionistët“.
Padyshim që publiku kishte menduar gabimisht se kjo nënkuptonte profesionistët e mjekësisë, e ata të ekonomisë dhe financave. Deri në mesin e marsit, tashmë ishte bërë me dije dy herë se mjekët po bënin presion për një mbyllje të plotë. Të dy herë, qeveria vendosi të fusë masa më kufizuese, por jo një “lock-down” sepse, siç është thënë, kjo do të nënkuptojë një kolaps të plotë të ekonomisë. Pas kaq shumë ndryshimesh dhe përshtatjesh të masave, nuk është e qartë për askënd se çfarë lejohet, kur dhe ku, dhe ato rekomandime dhe ndalime që synojnë të mbrojnë shëndetin, janë bërë përsëri objekt talljeje, veçanërisht në rrjetet sociale.
Kryeministri Zdravko Krivokapiq, i cili erdhi në këtë pozitë si jo-partiak, por një person i afërt me kishën, u filmua disa herë duke shkelur masat dhe duke mos mbajtur maskë gjatë ceremonive fetare. Ai u kërkoi falje qytetarëve për këtë përmes një mesazhi me video, por disa ditë më vonë ai bëri të njëjtën gjë përsëri në varrimin e peshkopit Atanasij në Trebinje.
Kredibiliteti i qeverisë qëndron në këmbë të qelqta (poashtu edhe ekonomia). Mbi të gjitha, nëse ai humbet plotësisht kredibilitetin në këtë luftë, ku qëllimi duhet të jetë i njëjtë për të gjithë – dhe ky është shëndeti, ai vështirë se do të jetë në gjendje të zbatojë reformat që ka premtuar. “Skenografia” nuk është në gjendjen më të mirë për ne, çfarë po ndodh prapa skenave, së shpejti do ta kuptojmë, por pa dyshim, kënga e Brena-s që nga fillimi, me disa korrigjime të vogla, është baza më e përshtatshme muzikore – O Zot, na jep shëndet dhe mend. Kurse nga “dinarët dhe rinia”, si duket kemi hequr dorë.
Edicioni i katërt i projektit “Histori nga rajoni” zbatohet nga Res Publica dhe Instituti për Studime të Komunikimit (ISK), në bashkëpunim me partnerët tanë nga Kroacia (Lupiga), Kosova (Sbunker), Serbia (Ne davimo Beograd), Bosnja dhe Hercegovina (analiziraj.ba), Mali i Zi (PCNEN), Bullgaria (Sega.bg) dhe Greqia (Macropolis).
