Miqtë e mi shqiptarë ndiheshin të turpëruar për mënyrën sesi i perceptonte bota. Të vetëdijshëm për reputacionin e shqiptarëve si kriminelë dhe trafikantë droge, ata ndihen të ndarë mes krenarisë për kombësinë e tyre, sikletit, frikës dhe zemërimit.
Të Dielën e Përkujtimit 2022, një grup qytetarësh britanikë dhe shqiptarë qëndruan solemnisht përpara një memoriali të luftës në qendër të Tiranës, teksa tingulli bezdisshëm i “The Last Post” luhej nga një trumpetist i vetëm. Qëllimi i ceremonisë ishte përkujtimi i jetës së ushtarëve britanikë që luftuan në Shqipëri kundër fashizmit dhe të shqiptarëve që luftuan përkrah tyre si aleatë.
Ndërkohë, në internet, një luftë fjalësh kishte shpërtheur pasi shqiptarët që jetonin në Britani protestuan kundër asaj që ata e përshkruan si gjuhë të urrejtjes, ksenofobike dhe diskriminuese të përdorur nga zyrtarët qeveritarë kundër tyre në mes të një vale migrimi të jashtëligjshëm përmes brigjeve të Mbretërisë së Bashkuar. Ngatërrestari i vazhdueshëm, Nigel Farrage, shfrytëzoi rastin për të akuzuar shqiptarët për të ashtuquajturën “fundjavë përkujtimore” dhe për mosrespektim ndaj përpjekjeve të luftës britanike, ndërkohë që nuk ishin të vetëdijshëm për historinë mes dy kombeve.
Rezultati ishte një vorbull mediatike dhe e mediave sociale plot me sharje kundër shqiptarëve – kriminelë, bosë të drogës, trafikantë, vrasës, hajdutë dhe lakmiqarë – thoni vetë. Shumica e këtyre fjalëve u përhapën nga njerëz që nuk mund të tregonin as Shqipërinë në hartë, por fjalët u prenë thellë në Tiranë.
Retorika e luftës e Braverman-it
Në fund të tetorit, Sekretarja e Brendshme britanike, Suella Braverman, i quajti emigrantët, përfshirë shqiptarët që kalojnë masivisht kanalin si “pushtim”. Mediat britanike vrapuan me retorikën dhe e zhvilluan atë në një rrëfim se një ushtri të rinjsh shqiptarë po rrethonin brigjet tona, të cilët po kërkonin të trafikonin drogë dhe seks, të angazhoheshin në krim të organizuar dhe të jetonin nga bujaria e taksapaguesve britanikë.
Implikimi i dhunshëm i fjalës “pushtim”, i përdorur ekskluzivisht në çështjet e luftës, i kombinuar me deklarata gjithëpërfshirëse për kriminalitetin, krimin e organizuar dhe bandat, krijoi frikë në zemër të Anglisë.
Por frika e tyre nuk ishte plotësisht e pabazuar. Gjatë verës, numri i njerëzve që kalonin Kanalin me gomone u rrit ndjeshëm, duke shkaktuar alarm për Departamentin e Brendshëm (Home Office). Shumë shpejt doli se deri në një e treta e atyre që bënin udhëtimin e rrezikshëm ishin nga Shqipëria, një anëtare e NATO-s që hapi së fundmi negociatat për anëtarësim në BE dhe një vend evropian i sigurt, megjithëse mjaft i varfër.
Në vitin 2020, vetëm 50 shqiptarë kishin kaluar Kanalin me anije, të cilat u rritën në 11,241 në nëntë muajt e parë të 2022. Deri më 13 dhjetor, ky numër vlerësohej të ishte pothuajse 14,000, shumica e të cilëve kërkuan azil.
Pasi në Mbretërinë e Bashkuar, shumë shkojnë për të punuar në ekonominë informale, në kuzhina, si pastrues, në hotele, ose në rastin e disave, veçanërisht ata që kanë një borxh për të paguar tranzitin e tyre, shkojnë në fermat e kanabisit ose strukturat e trafikut të drogës.
Ndërkohë që rritja është e ndjeshme, valët e emigrimit nga Shqipëria nuk janë asgjë e re. Pas rënies së komunizmit në vitin 1991, mijëra njerëz ia mësyen kufijtve të sapohapur, të dëshpëruar për liri dhe demokraci. Në vitin 1997, ndërsa vendi ishte në prag të luftës civile pas rënies së një rrjeti skemash piramidale që në fakt falimentuan gjysmën e vendit, mijëra të tjerë kërkuan një jetë jashtë vendit. Gjatë dekadave të mëvonshme, mijëra njerëz u larguan çdo vit për në Mbretërinë e Bashkuar, Evropë dhe SHBA.
Shifrat e BE-së kanë treguar një histori të ngjashme gjatë dekadës së fundit, me shqiptarët që renditen vazhdimisht midis atyre me më shumë aplikime në bllok. Këtë verë, Franca pati më shumë azilkërkues nga vendi që arrinin kufijtë e tyre – gati 8000 deri në qershor, me mijëra të tjerë në vende të tjera të BE-së si Gjermania dhe Greqia. Këto shifra janë gjithashtu dukshëm më pak se pothuajse 70,000 që kishin aplikuar për azil në BE dhe Mbretërinë e Bashkuar në vitin 2015 – numra që derdhin ujë të ftohtë në pohimet e Braverman.
Sot, besohet se rreth 1.4 milionë njerëz janë larguar nga Shqipëria që nga rënia e regjimit, me 700,000 prej tyre që janë larguar në dekadën e fundit. Arsyet pse ata largohen janë komplekse, por përfshijnë varfërinë, korrupsionin, traumat ndër breza në nivel shoqëror, infrastrukturën e dobët, zhgënjimin dhe një predispozitë historike për të emigruar.
Në vitin 2022, kriza ekonomike evropiane shkaktoi një shtrëngim shtesë mbi njerëzit dhe fenomeni i bandave të kontrabandës që përdorin TikTok për të reklamuar kalimet e Kanalit për një shumë prej më shumë se 3000 GBP, e bëri shumë më të lehtë tërheqjen e audiencës së tyre të re, një audiencë e arsimuar dhe mirë e targetuar.
or nuk duhet të harrojmë gjithashtu se shumë shqiptarë kanë përfituar me sukses azilin në BE dhe Mbretërinë e Bashkuar, ku deri në 53% janë miratuar në shkallën e parë dhe 50% të tjera në apel. Arsyet e zakonshme përfshijnë arratisjen nga trafikimi, dhuna në familje, gjakmarrja, krimi dhe fajdexhinjtë.
Pasojat shoqërore
Ndërsa debati publik po zhurmonte, fola me një mik shqiptar që jetonte jashtë Londrës me dy fëmijë të vegjël. Një biznesmen i suksesshëm dhe një banor i ligjshëm prej kohësh në Britaninë e Madhe, ai ishte i shqetësuar që vajzat e tij kishin ardhur në shtëpi duke i pyetur pse miqtë e tyre nuk po luanin me to, pasi u kishin thënë se shqiptarët janë kriminelë Kam dëgjuar histori të ngjashme nga shqiptarë të tjerë që jetojnë në të gjithë vendin, të cilët thoshin se fëmijët e tyre të vegjël ishin përlotur dhe përjashtuar në këndin e lojërave.
Burimi: freepik.com
Madje, si nënë e një shtetasi shqiptar, jo më pak, e kam përjetuar nga dora e parë në telefon me zyrën e pasaportave. Kur u interesua për statusin e aplikimit të saj për shtetësi, zotëria në telefon bëri një shaka se “një shqiptar tjetër kërkon pasaportë britanike”. Mbeta e shtangur.
Në Tiranë, miqtë e mi shqiptarë po tundin kokën, psherëtijnë dhe turpërohen se si po i perceptonte bota ata. Të vetëdijshëm për reputacionin e shqiptarëve si kriminelë dhe trafikantë droge, pjesërisht e bazuar dhe pjesërisht për shkak të ksenofobisë dhe stereotipeve dembelë, ata ndihen të ndarë mes krenarisë për kombësinë e tyre, sikletit, frikës dhe zemërimit.
Por pasojat e këtij ligjërimi toksik shkojnë shumë përtej sulmeve dhe ngacmuesve të këndit të lojërave. Siç u përmend tashmë, në mesin e mijëra kërkesave për azil, ka nga ato që janë plotësisht të bazuara.
Ka gra që ikin nga dhuna e tmerrshme në familje dhe seksuale, të cilat nuk mund të marrin drejtësi apo mbrojtje, ka nga ato që i kanë shpëtuar trafikantëve dhe janë refuzuar nga familjet e tyre për shkak të stigmës. Disa anëtarë të komunitetit LGBTIQ nuk mund të punojnë, të marrin me qira një shtëpi ose të ecin vetëm në publik për shkak të telasheve që përjetojnë. Pastaj ka të tjerë që ikin nga kriminelët, vrasjet për hakmarrje, dhe rastet periodike të persekutimit politik.
Çfarë thonë politikanët?
Pra, çfarë ka për të thënë elita politike e Shqipërisë për situatën dhe si synojnë të frenojnë rrjedhën dhe të mbyllin vrimën?
Kryeministri shqiptar Edi Rama më tha në një intervistë së fundmi se nuk mund t’u thotë të rinjve të largohen pasi kanë të drejtën dhe lirinë për ta bërë këtë, por shpreson që disa të kthehen duke sjellë me vete aftësi dhe mentalitete të reja.
“Unë nuk e shoh në të vërtetë si një tragjedi. Unë e shoh atë si pjesë të kësaj periudhe të historisë dhe gjithashtu si pjesë të jetës,” tha ai ndërsa shprehu keqardhjen për shfrytëzimin që po bëhet nga trafikantët e njerëzve. Kur u shty më tej, ai shtoi se nuk e sheh domosdoshmërisht eksodin e shqiptarëve si të keq.
“Mendoj se është një periudhë kohore që vendi vuan për burimet njerëzore nga ky fenomen, ikja e trurit, por nga ana tjetër, kur sheh historinë, të gjithë, çdo vend e ka kaluar këtë lloj transi, dhe në të ardhmen, do të jetë e dobishme,” tha ai.
Por kryeministri shpjegoi se kur njerëzit largohen, ata sjellin një perspektivë të re dhe kjo është një gjë pozitive.
“Këta njerëz kthehen me një mentalitet tjetër, vijnë me përvojë, hapin ndërmarrje, i bëjnë gjërat ndryshe dhe rendisin suksese”, u shpreh ai. Por shumë njerëz në Shqipëri e fajësojnë atë për shifrat e larta, duke vënë në dukje se një numër i madh janë larguar gjatë kohës që ai ka qenë në detyrë.
Kur intervistova liderin e opozitës dhe ish-kryeministrin dhe presidentin Sali Berisha, ai tha se arsyeja pse njerëzit po largohen është për shkak të korrupsionit dhe krimit në administratën aktuale. Duke u zotuar se do të kthehet në pushtet në zgjedhjet e ardhshme lokale dhe më pas të përgjithshme të ardhshme, ai tha se partia e tyre po punon për të krijuar një lidhje me njerëzit në diasporë.
“Ne po përpiqemi të zgjerojmë lidhjet tona jo vetëm me njerëz të arsimuar mirë në Shqipëri, por edhe me njerëzit në Britaninë e Madhe, Gjermani, SHBA, Francë dhe kudo. Është një potencial i madh”, tha ai.
Ai shtoi se projekti i ashtuquajtur “afrimi i trurit” do të jetë “një nga projektet më të rëndësishme të tyre”.
Por shoqëria civile pohon se e vetmja mënyrë për të ndaluar largimin e njerëzve është të angazhohemi për një ndryshim rrënjësor në shoqëri dhe politikë, larg fantazmave të së kaluarës. Një vend ku lulëzojnë sundimi i ligjit, liria, prosperiteti dhe mundësitë, të mbështetura nga një infrastrukturë e fortë dhe një cilësi më e lartë jetese.
Çfarë mund të presim?
Kur festat e Vitit të Ri janë vetëm disa ditë larg, pasiguria vazhdon të mbretërojë. Po vazhdon lufta në kufijtë e Evropës, tensionet vazhdojnë të rriten midis Kosovës dhe Serbisë, dhe ato në Shqipëri, një nga vendet më të varfra të Evropës, vazhdojnë të ndjejnë pikun e krizës ekonomike. Ndërsa valët migratore të vendit kanë rënë dhe kanë rrjedhur për dekada apo edhe shekuj, realiteti është se Shqipëria nuk mund të përballojë vazhdimin e humbjes së kapitalit njerëzor.
Në mesin e banorëve në Tiranë, planet e prekshme për zbutjen e krizës janë të pakta. Ndërkohë, Britania e Madhe ka paraqitur një plan që do të penalizojë të gjithë shqiptarët dhe jo vetëm ata që kërkojnë të abuzojnë me sistemin.
Në dhjetor, qeveria e Mbretërisë së Bashkuar nxori një plan prej pesë pikash, i cili në thelb do të bëjë të pamundur për shqiptarët të kërkojnë azil në vend. Ai gjithashtu do ta bëjë procesin e rishikimit shumë më strikt, i cili, ndonëse i nevojshëm për të eliminuar rastet e pabaza, mund të ndikojë edhe në rastet e personave të pambrojtur.
Ndërsa plani parashikon vendosjen e rojeve kufitare britanike në aeroportin shqiptar, shtimin e patrullave detare dhe krijimin e një grupi pune për të shqyrtuar çdo aplikim, por përmendet shumë pak për të gjetur rrënjën e problemit në Shqipëri apo për t’u marrë me vetë trafikantët.
Kjo do të thotë se për këtë komb të vogël të Ballkanit Perëndimor, i pret një e ardhme e vështirë, e shoqëruar nga rënia e ikjes së trurit, një popullsi në plakje dhe një normë në rënie e lindjeve.
