Connect with us

Hi, what are you looking for?

Analizë

Projekti i ringjallur i Minierës së Litiumit, i destinuar për të formësuar të ardhmen e Serbisë

Protests against Rio Tinto in Serbia, 2024. Source: Mašina/Facebook

Më 2021, Serbia u përball me një valë të madhe të protestave për mjedisin, që çuan në shtrirjen e bllokadave në tërë vendin. Për herë të parë në një dekadë, Qeveria e Serbisë u dorëzua dhe anuloi “Projektin Jadar” të Rio Tinto-s, që synonte eksplorimin dhe nxjerrjen e litiumit.

Kompania multinacionale britaniko-australiane, Rio Tinto, ka qenë duke hulumtuar në Luginën e Jadarit në Serbinë Perëndimore dhe, kësisoj, ka zbuluar një nga rezervat më të mëdha të litiumit në Europë. Teksa kompania po përgatitej për të filluar ekstraktimin e litiumit nga jadariti, metodë kjo që mund të shkaktojë ndotje të lartë, aktivistët ekologjikë filluan të ngrenë shqetësimet e tyre për ndikimin potencial ekologjik të projektit.

Si kundërpërgjigje ndaj protestave dhe shqetësimeve mjedisore në rritje, Qeveria e Serbisë vendosi t’i ndalte të gjitha eksplorimet dhe aktivitetet e ndërlidhura nga dega e Rio Tinto-s në Serbi, Rio Sava Explorations. 

Megjithatë, në korrik 2024, Gjykata Kushtetuese e Serbisë e rrëzoi këtë vendim. Vetëm pak ditë më vonë, Serbia e nënshkroi Memorandumin e Mirëkuptimit për partneritet strategjik me BE-në mbi lëndët e para të qëndrueshme, zinxhirët e prodhimit të baterive dhe veturat elektrike. 

Marrëveshja e nënshkruar, me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të lartë të Qeverisë së Serbisë, nënkryetarit të Komisionit Europian, Maros Sefcovic, dhe Kancelarit të Gjermanisë, Olaf Scholz, i dha Rio Tinto-s dritën e gjelbër në mënyrë efektive për vazhdimin e aktiviteteve të saj të eksplorimit.  

Ringjallja e Projektit të Rio Tinto-s të nxjerrjes së litiumit në Serbi vë në pah tensionet midis qytetarëve serbë dhe interesave ekonomikë europianë, si dhe e pozicionon Serbinë në udhëkryq të qëllimeve strategjike europiane dhe sfidave të brendshme demokratike.

Pozicioni i Qeverisë së Serbisë për projektin e nxjerrjes së litiumit 

Që nga fillet e saj, Qeveria e Serbisë vazhdimisht e ka përkrahur projektin e nxjerrjes së litiumit, duke bërë hapa të rëndësishëm për të siguruar avancimin e tij. Përveç vazhdimit të projektit pas nënshkrimit të memorandumit me BE-në, qeveria ka ndërmarrë disa veprime të pazakonshme. 

Së pari, presidenti Vuçiq, në mënyrë kontroverse, e ka lidhur fatin e tij politik me projektin dhe, në vend se të propozojë referendum për vetë nxjerrjen e litiumit, ka propozuar referendum për shkarkimin e tij – një qasje kjo e pambështetur në dispozitat kushtetuese. 

Për më shumë, kryeministri Vuçeviq, së fundmi, me një videomesazh ku lartësonte trashëgiminë dhe të ardhmen e minierave të Serbisë, e shënoi Ditën Ndërkombëtare të Minatorëve. Edhe pse ai nuk e përmendi në mënyrë eksplicite apo të drejtpërdrejtë Rio Tinto-n ose Projektin Jadar, mesazhi në mënyrë implicite mbështeste rëndësinë e sektorit të minierave.   

Ndoshta veprimi më i habitshëm ka qenë themelimi i qendrës së thirrjeve telefonike nga Ministria e Minierave dhe Energjisë, dedikuar informimit të qytetarëve për nxjerrjen e litiumit dhe Projektin Jadar. Ministrja Dubravka Dedoviq Handaviq, personalisht u është përgjigjur disa thirrjeve, praktikë kjo që e pozicionon qeverinë de facto si një agjenci të PR-it (marketingut) për një korporatë të huaj multinacionale. 

Rifillimi i protestave me një paralajmërim 

Pas rifillimit zyrtar të Projektit Jadar u rrit pakënaqësia publike, gjë që gjatë verës shtyri në 37 protesta të organizuara nga aktivistët dhe grupet ekologjike gjithandej Serbisë. 

Protesta më e madhe u zhvillua në Beograd, ku dhjetëra-mijëra protestues shfaqën pakënaqësinë e tyre lidhur me vendimin e Gjykatës Kushtetuese dhe vazhdimin e projektit të nxjerrjes së litiumit. 

Gjithashtu, protestuesit bllokuan stacionin kryesor hekurudhor në Beograd, strategji kjo që pati rezultuar e suksesshme në vitin 2021, kur protestuesit ekologjikë i bllokuan rrugët dhe autostradat kryesore në vend, duke e detyruar qeverinë ta pezullojë Projektin Jadar. 

Megjithatë, mbetet e pasigurt nëse këta protestues mund ta arrijnë suksesin e njëjtë si në vitin 2021. Përkundër mbështetjes së gjerë të protestave, disa faktorë krucialë mund të ndikojnë në rezultatin e tyre.  

Së pari, përkrahja eksplicite e projektit nga ana e BE-së dhe Gjermanisë i komplikon tentimet për ta shtyrë Qeverinë e Serbisë dhe presidentin të heqin dorë nga projekti sërish. BE-ja, e nxitur nga Autonomia e saj Strategjike, shqetësimet gjeopolitike dhe tensionet në tregtinë me Kinën, është e interesuar të sigurojë litium nga vendet fqinje për industrinë e saj të veturave dhe ta mënjanojë varësinë nga importet prej Afrikës apo Azisë.  

Së dyti, litiumi është krucial për industrinë e veturave të Gjermanisë, e cila po e humb garën me veturat elektrike të Kinës (EV-të). Gjithashtu, Marrëveshja e Gjelbër Europiane synon reduktimin e gazrave me efekt serrë me 55% deri në vitin 2030, kurse deri në vitin 2050 – zero emetime, duke e bërë litiumin krucial për arritjen e këtyre targeteve. 

Marrë parasysh interesat direktë ekonomikë dhe politikë të BE-së dhe Gjermanisë, protestuesit serbë mbesin pa mbështetje të Perëndimit.  

Marrëdhënia transaksionale BE-Serbi

Qasja e BE-së ndaj Serbisë gjithnjë e më shumë po bëhet pragmatike dhe e ndikuar nga interesat, shpesh në kurriz të vlerave të saj themelore dhe parimeve demokratike. 

Me mbështetjen e regjimeve autokratike, tash e një kohë, BE-ja është kritikuar për mbështetjen e stabilokracisë në Ballkanin Perëndimor, duke e prioritizuar stabilitetin para demokracisë. Në rastin e Serbisë, duket se BE-ja po dëshiron t’i injorojë deficitetet e demokracisë në këmbim të sigurimit strategjik të furnizimit me litium.  

Konsideruar heshtjen e mëparshme të BE-së për çështje si parregullsitë zgjedhore dhe mungesa e progresit të reformës demokratike, ka të ngjarë që kjo marrëdhënie transaksionale do të vazhdojë.

Politico shkruan se Vuçiqi veçse e ka siguruar përkrahjen nga Perëndimi, duke e pozicionuar veten si udhëheqësin e preferuar të BE-së në Ballkanin Perëndimor. Ai po e shfrytëzon këtë mundësi për t’i goditur politikisht aktivistët ekologjikë. Policia e Serbisë ka arrestuar disa aktivistë, me akuzat se ata kanë tentuar ta përmbysin rendin kushtetues të Serbisë, duke organizuar dhe duke marrë pjesë në protestat kundër litiumit, e disa nga ta janë përballur edhe me intimidim nga Shërbimi Sekret.

The New York Times shkruan se projekti i litiumit është shndërruar në një fushëbetejë indirekte me përpjekjet e Perëndimit për ta nxjerrë vendin nga ndikimi i Rusisë dhe Kinës. 

Derisa Vuçiqi po e shijon mbështetjen nga BE-ja dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Kina dhe Rusia po mundohen t’i paraqesin aktivistët ekologjikë si nxitës të “revolucionit të ngjyrave” dhe kërcënues të rendit politik të Serbisë. 

Projekti i nxjerrjes së litiumit është shndërruar në një çështje tejet të ndjeshme socio-politike në Serbi, duke e polarizuar skajshmërisht shoqërinë. Mbetet për t’u parë rezultati i protestave, por një gjë është e qartë: sjellja transaksionale e BE-së fokusohet vetëm në interesat e saj dhe i neglizhon në plotni standardet demokratike dhe kërkesat e qytetarëve të Serbisë për këtë çështje.  

BE-ja e ka gjetur një aleat te Vuçiqi, i cili ka gjasa ta përdorë këtë mundësi për ta betonuar pozicionin e tij dhe për të vazhduar goditjen ndaj çdo forme të opozitës.

Lexoni Gjithashtu

Disinfo

Pretendimi se kryeministri i Kosovës, Albin Kurti e ka ndryshuar pamjen e  flamurit shtetëror të Kosovës, është i rremë dhe i pambështetur në fakte....

Opinion

Qeveria e Kosovës ka deklaruar se këtë verë planifikon ta hapë për qarkullim të veturave Urën kryesore mbi Ibër, duke shqetësuar shumë njerëz –...

Disinfo

Gjatë dy viteve të fundit, Kosova ishte cak i sulmeve kibernetike dhe kërcënimeve me bomba, që kishin për qëllim destabilizimin e vendit dhe krijimin...

Analizë

Memorandumi i mirëkuptimit midis Serbisë dhe BE-së, i nënshkruar më 19 korrik nën mbikëqyrjen e kancelarit gjerman, Olaf Scholz, e ka kristalizuar qasjen transaksionale...

Copyright © 2024 Të gjitha të drejtat e rezervuara © Sbunker. Materialet e botuara në këtë faqe nuk mund të riprodhohen, shpërndahen, transmetohen, ruhen apo përdoren në mënyra tjera, pa leje paraprake nga Sbunker. Design & Hosting by: PROGON LLC.